Đề 5 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

E/A ratio (tỷ lệ sóng E/sóng A trên Doppler qua van hai lá) là một chỉ số quan trọng đánh giá chức năng tâm trương thất trái. Sóng E đại diện cho dòng chảy đổ đầy thất trái sớm, sóng A đại diện cho dòng chảy đổ đầy thất trái do nhĩ trái co.

Sai sót ảnh (artifact) là những hình ảnh giả tạo xuất hiện trên phim, không phải là cấu trúc giải phẫu thực tế. Chúng có thể do nhiều nguyên nhân kỹ thuật gây ra (ví dụ: chuyển động, kim loại, hiệu ứng thể tích cục bộ...). Cần phân biệt artifact với hình ảnh bệnh lý thực sự.

Chẩn đoán hình ảnh can thiệp kết hợp chẩn đoán hình ảnh với các thủ thuật can thiệp điều trị xâm lấn tối thiểu dưới hướng dẫn của hình ảnh (ví dụ: sinh thiết dưới hướng dẫn CT, dẫn lưu áp xe dưới hướng dẫn siêu âm, nút mạch).

MRI dựa trên nguyên lý cộng hưởng từ hạt nhân. Các hạt nhân nguyên tử (thường là proton của hydro) hấp thụ và giải phóng năng lượng khi được kích thích bởi sóng radio trong một từ trường mạnh, tạo ra tín hiệu hình ảnh.

PET ghi lại sự phân bố của chất phóng xạ phát positron trong cơ thể, phản ánh các quá trình chuyển hóa và chức năng sinh học. Nó không cung cấp hình ảnh cấu trúc giải phẫu chi tiết như CT hay MRI.

Trọng số T1 và T2 trong MRI được điều chỉnh bằng cách thay đổi các thông số xung RF, chủ yếu là thời gian lặp lại (TR) và thời gian hồi âm (TE). T1-weighted và T2-weighted images cho phép phân biệt các mô khác nhau dựa trên đặc tính thư giãn T1 và T2 của chúng.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp. X-quang thường quy cũng sử dụng bức xạ ion hóa nhưng tạo ảnh 2D. Siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Siêu âm là phương pháp an toàn và hiệu quả để theo dõi sự phát triển của thai nhi, ước tính tuổi thai, đánh giá vị trí nhau thai và phát hiện các dị tật bẩm sinh trong thai kỳ.

Technetium-99m diphosphonate (^99mTc-MDP) là chất phóng xạ thường được sử dụng trong xạ hình xương vì nó có ái lực cao với xương, đặc biệt là các vùng xương có hoạt động tạo xương tăng cao (ví dụ: ung thư di căn xương, viêm xương).

MRI có độ phân giải mô mềm rất cao, đặc biệt tốt trong việc đánh giá các cấu trúc mô mềm như não và tủy sống. Siêu âm và X-quang thường quy có hạn chế trong việc khảo sát các cấu trúc này do xương sọ và cột sống cản trở.

Máy tạo nhịp tim và một số thiết bị kim loại cấy ghép không tương thích với từ trường mạnh của MRI, có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Thai kỳ, sợ không gian hẹp và dị ứng thuốc cản quang gadolinium thường là chống chỉ định tương đối, cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ.

Độ cản quang của mô trên phim X-quang phụ thuộc chủ yếu vào mật độ vật chất và số nguyên tử của các nguyên tố cấu tạo mô. Mô có mật độ và số nguyên tử càng cao (như xương) sẽ cản quang nhiều hơn và hiện lên trắng hơn trên phim.

X-quang kỹ thuật số cho phép xử lý hình ảnh sau chụp (điều chỉnh độ tương phản, độ sáng...), lưu trữ và truyền tải hình ảnh dễ dàng qua hệ thống PACS. X-quang thường quy sử dụng phim, cần quá trình rửa phim và lưu trữ phim vật lý.

X-quang thường quy tạo ảnh 2D và có độ phân giải mô mềm kém, do đó khó phân biệt các cấu trúc mô mềm tương tự nhau. CT, MRI và siêu âm có độ phân giải mô mềm tốt hơn.

Thuốc cản quang iod hóa chủ yếu được sử dụng trong chụp CT và X-quang để tăng độ tương phản giữa các mô khác nhau, giúp hình ảnh rõ ràng hơn. Thuốc cản quang cho MRI thường dựa trên gadolinium, còn siêu âm ít khi sử dụng thuốc cản quang iod hóa.

Cửa sổ trong CT cho phép điều chỉnh độ tương phản và độ sáng của hình ảnh hiển thị trên màn hình. Cửa sổ xương được tối ưu hóa để quan sát xương, cửa sổ nhu mô phổi để quan sát phổi, cửa sổ mô mềm để quan sát các mô mềm khác. Điều này giúp bác sĩ tập trung vào các cấu trúc cần khảo sát.

Nén ép vú trong chụp nhũ ảnh giúp dàn mỏng mô vú, giảm độ dày cần xuyên thấu của tia X, từ đó tăng độ tương phản, giảm liều bức xạ và giảm mờ ảnh do chuyển động, giúp phát hiện các vi vôi hóa và tổn thương nhỏ tốt hơn.

Siêu âm Doppler màu đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá dòng chảy máu, giúp phát hiện các vấn đề như hẹp mạch máu hoặc dòng chảy ngược. Siêu âm B-mode chủ yếu cung cấp hình ảnh cấu trúc mô.

Nguyên tắc ALARA là nguyên tắc cơ bản trong bảo vệ bức xạ, yêu cầu liều bức xạ sử dụng phải được giữ ở mức thấp nhất có thể đạt được một cách hợp lý, đồng thời vẫn đảm bảo cung cấp đủ thông tin chẩn đoán cần thiết cho bệnh nhân. Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả bệnh nhân và nhân viên y tế.

Thuốc cản quang iod hóa được tiêm vào mạch máu trong CT mạch máu để làm cho mạch máu trở nên cản quang hơn, giúp chúng nổi bật và dễ dàng phân biệt với các mô mềm xung quanh, từ đó đánh giá được hình thái và bệnh lý mạch máu.

PET/CT kết hợp thông tin về cấu trúc giải phẫu từ CT và thông tin về chức năng, chuyển hóa tế bào từ PET. PET đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện ung thư vì tế bào ung thư có hoạt động chuyển hóa cao hơn tế bào bình thường.

Chụp CT mạch máu (CT angiography) sử dụng tia X và thuốc cản quang iod hóa, không phải là phương pháp y học hạt nhân. Xạ hình xương, SPECT và PET đều là các phương pháp y học hạt nhân sử dụng chất phóng xạ.

Y học hạt nhân sử dụng các chất phóng xạ đánh dấu các dược chất sinh học để theo dõi quá trình sinh lý và chuyển hóa trong cơ thể. Hình ảnh y học hạt nhân phản ánh chức năng của cơ quan và mô hơn là cấu trúc giải phẫu.

Chụp CT mạch vành (CCTA) là phương pháp không xâm lấn hiệu quả để đánh giá hẹp động mạch vành. Siêu âm tim chủ yếu đánh giá chức năng tim và cấu trúc van tim. ECG ghi lại hoạt động điện tim. X-quang ngực thẳng chủ yếu đánh giá phổi và bóng tim.

MRI có độ phân giải mô mềm cao và khả năng tạo ảnh đa mặt phẳng, rất tốt trong việc đánh giá các tổn thương mô mềm như dây chằng, sụn khớp, cơ, gân. X-quang và CT chủ yếu khảo sát xương.

Chụp MRI sử dụng từ trường mạnh và sóng radio, không sử dụng bức xạ ion hóa. X-quang, CT và xạ hình xương đều sử dụng bức xạ ion hóa (tia X hoặc tia gamma).

Hình ảnh siêu âm được tạo ra dựa trên nguyên lý phản xạ sóng âm. Khi sóng âm gặp ranh giới giữa các môi trường có trở kháng âm (acoustic impedance) khác nhau, một phần sóng âm sẽ bị phản xạ trở lại đầu dò, tạo ra `hồi âm`.

Thuốc cản quang không ion hóa có tỷ lệ gây dị ứng thấp hơn đáng kể so với thuốc cản quang ion hóa. Do đó, thuốc cản quang không ion hóa thường được ưu tiên sử dụng, đặc biệt ở bệnh nhân có tiền sử dị ứng hoặc có nguy cơ dị ứng cao.

Đầu dò siêu âm tần số cao tạo ra sóng âm có bước sóng ngắn, cho độ phân giải cao nhưng khả năng xuyên thấu kém, thích hợp cho khảo sát các cấu trúc nông gần bề mặt da như tuyến giáp, mô mềm, mạch máu nông.

Siêu âm không sử dụng bức xạ ion hóa và có khả năng đánh giá mô mềm tốt, do đó thường được ưu tiên khi cần khảo sát các cấu trúc mô mềm (ví dụ: gan, mật, thận, tuyến giáp...) đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ mang thai. X-quang tốt hơn cho đánh giá xương.