Đề 5 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Thị trường tài chính

Lãi suất cơ bản (benchmark interest rate), thường do ngân hàng trung ương công bố (ví dụ lãi suất tái cấp vốn), là lãi suất tham chiếu quan trọng. Nó là cơ sở để định giá nhiều công cụ tài chính khác (ví dụ lãi suất cho vay, lãi suất trái phiếu) và ảnh hưởng lớn đến chi phí đi vay của doanh nghiệp và người dân trong nền kinh tế.

Bong bóng tài sản (asset bubble) xảy ra khi giá của một loại tài sản (như cổ phiếu, bất động sản) tăng lên quá nhanh và không hợp lý, thường do đầu cơ quá mức, vượt xa giá trị thực tế của tài sản đó. Bong bóng cuối cùng sẽ vỡ khi nhà đầu tư nhận ra giá đã quá cao.

Quyền chọn (options contract) mang lại cho người mua quyền (nhưng không phải nghĩa vụ) mua (quyền chọn mua - call option) hoặc bán (quyền chọn bán - put option) một tài sản cơ sở với một mức giá xác định trước (giá thực hiện) trong một khoảng thời gian hoặc vào một ngày cụ thể. Khác với hợp đồng tương lai là nghĩa vụ bắt buộc, người mua quyền chọn có quyền lựa chọn thực hiện hoặc không thực hiện quyền của mình.

Khi lạm phát tăng cao, ngân hàng trung ương thường sử dụng chính sách tiền tệ thắt chặt bằng cách tăng lãi suất điều hành (ví dụ lãi suất tái cấp vốn). Mục đích là làm tăng chi phí đi vay, giảm tổng cầu, từ đó kiềm chế lạm phát. Các biện pháp còn lại (giảm lãi suất, tăng cung tiền, giảm dự trữ bắt buộc) là chính sách tiền tệ nới lỏng, thường được sử dụng để kích thích kinh tế khi tăng trưởng chậm.

Rủi ro hệ thống, còn gọi là rủi ro thị trường, là loại rủi ro không thể đa dạng hóa được, nó ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường hoặc hệ thống tài chính, thường do các yếu tố vĩ mô như suy thoái kinh tế, khủng hoảng tài chính.

Quỹ tương hỗ (mutual fund) là hình thức đầu tư tập thể, huy động vốn từ nhiều nhà đầu tư để tạo thành một quỹ lớn. Quỹ này sau đó được quản lý chuyên nghiệp để đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau theo mục tiêu đầu tư của quỹ, giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục với số vốn nhỏ.

Lệnh giới hạn (limit order) cho phép nhà đầu tư kiểm soát giá giao dịch bằng cách chỉ định mức giá mua tối đa hoặc giá bán tối thiểu. Lệnh chỉ được thực hiện nếu giá thị trường đạt đến hoặc vượt qua mức giá giới hạn này. Ưu điểm là kiểm soát được giá, nhưng có thể không được khớp lệnh nếu giá thị trường không đạt đến mức giới hạn.

Quy định về công bố thông tin (disclosure requirements) yêu cầu các công ty niêm yết phải công khai các thông tin quan trọng (báo cáo tài chính, sự kiện trọng yếu...) một cách đầy đủ, kịp thời và chính xác. Điều này giúp tăng tính minh bạch, giảm thiểu bất cân xứng thông tin, đảm bảo thị trường hoạt động công bằng và hiệu quả hơn.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư (diversification) là chiến lược giảm rủi ro bằng cách đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau (cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản,...) hoặc nhiều ngành khác nhau. Khi một loại tài sản giảm giá, các loại khác có thể tăng hoặc ít bị ảnh hưởng, giúp ổn định danh mục.

Ngân hàng trung ương (central bank) có vai trò quan trọng trong việc ổn định hệ thống tài chính, kiểm soát lạm phát thông qua chính sách tiền tệ, và duy trì giá trị của đồng tiền. Họ không trực tiếp tối đa hóa lợi nhuận cho ngân hàng thương mại hoặc quản lý nợ công (thường do Bộ Tài chính đảm nhiệm).

Chỉ số chứng khoán là thước đo tổng hợp, phản ánh biến động giá của một nhóm cổ phiếu đại diện cho thị trường hoặc một ngành cụ thể. Nó giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu suất chung của thị trường.

Bảo lãnh phát hành chứng khoán (underwriting) là dịch vụ quan trọng trong thị trường sơ cấp. Nhà bảo lãnh (thường là công ty chứng khoán hoặc ngân hàng đầu tư) giúp doanh nghiệp phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng (IPO hoặc phát hành trái phiếu), đảm bảo việc phát hành thành công và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp bằng cách mua lại số chứng khoán không bán được cho công chúng.

Thông tin nội bộ (insider information) là thông tin quan trọng, chưa được công bố rộng rãi ra công chúng, mà nếu được biết có thể ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu. Giao dịch dựa trên thông tin nội bộ là bất hợp pháp vì nó tạo ra lợi thế không công bằng cho người có thông tin, làm mất tính minh bạch và công bằng của thị trường.

Thị trường tài chính bao gồm tất cả các yếu tố tạo điều kiện cho việc chuyển vốn, không chỉ giới hạn ở chứng khoán và trái phiếu hay hàng hóa hữu hình. Nó là hệ thống rộng lớn hơn bao gồm cả thể chế và công cụ.

Tỷ giá hối đoái (exchange rate) là giá cả của một đơn vị tiền tệ này được biểu thị bằng một đơn vị tiền tệ khác. Ví dụ, tỷ giá USD/VND cho biết cần bao nhiêu VND để đổi lấy 1 USD.

Hiệu ứng đám đông (herding behavior) xảy ra khi nhà đầu tư có xu hướng làm theo hành động của số đông, thay vì dựa trên phân tích độc lập. Điều này có thể khuếch đại biến động giá, tạo ra xu hướng tăng hoặc giảm quá mức, và góp phần hình thành bong bóng hoặc sụp đổ thị trường.

Cổ phiếu ưu đãi (preferred stock) và cổ phiếu phổ thông (common stock) khác nhau về quyền lợi. Cổ phiếu ưu đãi thường có cổ tức cố định và được ưu tiên thanh toán trước cổ phiếu phổ thông khi công ty phá sản, nhưng thường không đi kèm quyền biểu quyết trong các quyết định của công ty.

Thị trường tiền tệ tập trung vào các công cụ ngắn hạn như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi, giấy tờ có giá, với đặc điểm chung là kỳ hạn ngắn (thường dưới một năm) và tính thanh khoản cao.

Đạo luật Dodd-Frank được ban hành để cải cách hệ thống tài chính Hoa Kỳ sau cuộc khủng hoảng 2008, tập trung vào tăng cường quy định và giám sát các tổ chức tài chính lớn, bảo vệ người tiêu dùng và ngăn chặn rủi ro hệ thống tái diễn.

Chức năng cốt lõi của thị trường tài chính là tối ưu hóa việc sử dụng vốn trong nền kinh tế bằng cách hướng dòng tiền từ nơi dư thừa đến nơi cần vốn đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng.

Đòn bẩy tài chính (vay tiền để đầu tư) có thể khuếch đại lợi nhuận khi thị trường đi lên, nhưng đồng thời cũng khuếch đại lỗ khi thị trường đi xuống. Sử dụng đòn bẩy cao làm tăng đáng kể mức độ rủi ro.

Thị trường sơ cấp là nơi doanh nghiệp hoặc chính phủ huy động vốn bằng cách phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng (IPO, phát hành trái phiếu lần đầu). Thị trường thứ cấp là nơi các nhà đầu tư mua đi bán lại các chứng khoán đã được phát hành trước đó.

Tính thanh khoản (liquidity) của một tài sản thể hiện mức độ dễ dàng và nhanh chóng chuyển đổi tài sản đó thành tiền mặt mà không gây ra sự sụt giảm giá trị đáng kể. Tài sản có tính thanh khoản cao dễ mua bán và giao dịch.

Quỹ ETF (Exchange Traded Fund) là quỹ đầu tư thụ động, thường mô phỏng theo một chỉ số chứng khoán (ví dụ VN30-ETF, S&P 500 ETF). Điểm khác biệt lớn nhất là ETF được niêm yết và giao dịch trên sàn chứng khoán như cổ phiếu, cho phép nhà đầu tư mua bán ETF một cách linh hoạt trong phiên giao dịch, khác với quỹ tương hỗ truyền thống chỉ giao dịch vào cuối ngày.

Lãi suất chiết khấu (discount rate) thể hiện giá trị thời gian của tiền và rủi ro. Nó phản ánh rằng tiền nhận được trong tương lai có giá trị thấp hơn tiền hiện tại do chi phí cơ hội (có thể đầu tư vào nơi khác) và rủi ro không chắc chắn về dòng tiền tương lai.

Lệnh thị trường (market order) là lệnh mua hoặc bán chứng khoán được thực hiện ngay lập tức với mức giá thị trường tốt nhất hiện có tại thời điểm đặt lệnh. Ưu điểm là khớp lệnh nhanh chóng, nhưng có thể không đạt được mức giá mong muốn nếu thị trường biến động nhanh.

Phân tích kỹ thuật (technical analysis) là phương pháp dự đoán biến động giá cổ phiếu dựa trên việc nghiên cứu các mô hình giá và khối lượng giao dịch trong quá khứ trên biểu đồ. Người phân tích kỹ thuật tin rằng lịch sử giá có xu hướng lặp lại và có thể dự đoán xu hướng tương lai.

Hợp đồng tương lai (futures contract) là thỏa thuận pháp lý ràng buộc người mua và người bán phải giao dịch một tài sản cơ sở (ví dụ: hàng hóa, chỉ số chứng khoán) vào một ngày cụ thể trong tương lai với mức giá đã được xác định trước tại thời điểm ký hợp đồng. Đây là nghĩa vụ bắt buộc, khác với quyền chọn.

Phân tích cơ bản (fundamental analysis) là phương pháp đánh giá giá trị cổ phiếu dựa trên các yếu tố nội tại của doanh nghiệp như báo cáo tài chính, mô hình kinh doanh, triển vọng ngành, đội ngũ quản lý, v.v. Mục tiêu là xác định xem cổ phiếu có bị định giá thấp hay cao so với giá trị thực.

Phái sinh tài chính (financial derivatives) là các hợp đồng tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở khác (ví dụ: hợp đồng tương lai, quyền chọn, hoán đổi...). Mục đích chính của phái sinh là phòng ngừa rủi ro biến động giá (hedging) và đầu cơ (speculation) để kiếm lợi nhuận từ biến động giá.