Đề 5 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Xã hội học

Chức năng tiềm ẩn (latent function) là những chức năng không chủ ý hoặc không được nhận ra của một định chế xã hội. Trong khi chức năng hiển nhiên (manifest function) của giáo dục là truyền đạt kiến thức và kỹ năng (lựa chọn 1), thì chức năng tiềm ẩn có thể bao gồm việc cung cấp dịch vụ giữ trẻ (lựa chọn 3), giúp xã hội hoạt động trơn tru hơn bằng cách giải phóng cha mẹ để tham gia lực lượng lao động.

Văn hóa vật chất bao gồm tất cả các đối tượng vật chất mà con người tạo ra, sử dụng và chia sẻ, như công cụ, công nghệ, nghệ thuật, nhà cửa, quần áo, và đồ dùng hàng ngày. Những đối tượng này phản ánh các giá trị, niềm tin, công nghệ và lối sống của một nền văn hóa và giúp các nhà xã hội học hiểu về văn hóa đó.

Định kiến là một thái độ tiêu cực hoặc niềm tin tiêu cực về một nhóm người, trong khi phân biệt đối xử là hành động bất công hoặc đối xử bất bình đẳng dựa trên định kiến đó. Phân biệt đối xử là hành vi cụ thể xuất phát từ định kiến.

Tỷ lệ tội phạm là một thước đo chuẩn hóa được sử dụng để so sánh mức độ tội phạm giữa các khu vực hoặc theo thời gian. Nó thường được tính bằng số tội phạm được ghi nhận trên 100.000 dân, giúp loại bỏ ảnh hưởng của quy mô dân số khi so sánh.

Thuyết xung đột nhấn mạnh rằng xã hội được đặc trưng bởi sự bất bình đẳng và cạnh tranh giữa các nhóm vì các nguồn lực khan hiếm (như tiền bạc, quyền lực, địa vị). Sự cạnh tranh này và mong muốn duy trì hoặc tăng cường quyền lực và nguồn lực của mình là nguồn gốc chính của xung đột xã hội. Các lựa chọn khác có thể là yếu tố gây xung đột, nhưng không phải là trọng tâm chính của thuyết xung đột.

Văn hóa đại chúng bao gồm các hình thức văn hóa như âm nhạc, phim ảnh, thời trang, chương trình truyền hình, và các hoạt động giải trí được tiêu thụ rộng rãi và phổ biến trong xã hội. Nó thường phản ánh và định hình các giá trị, thái độ và xu hướng chủ đạo trong xã hội.

Quyền lực quy phục (referent power) xuất phát từ sự ngưỡng mộ, lòng trung thành và mong muốn được giống như người có quyền lực. Nó dựa trên sức hấp dẫn cá nhân, phẩm chất đáng ngưỡng mộ hoặc thành tích nổi bật của người đó, khiến người khác muốn tuân theo và làm theo họ. Các loại quyền lực khác dựa trên sự sợ hãi (cưỡng bức), luật pháp (hợp pháp) hoặc truyền thống (truyền thống).

Văn hóa bao gồm tất cả các yếu tố phi vật chất và vật chất mà con người học hỏi, chia sẻ và truyền lại trong xã hội. Các lựa chọn khác chỉ là các thành phần hoặc khái niệm liên quan đến xã hội, nhưng không bao hàm đầy đủ định nghĩa trên.

Toàn cầu hóa thường dẫn đến sự gia tăng tính đồng nhất văn hóa, khi các hình thức văn hóa, đặc biệt là từ các nước phương Tây có ảnh hưởng lớn, lan rộng ra toàn cầu thông qua truyền thông, thương mại và di cư. Điều này có thể đe dọa sự đa dạng văn hóa và làm suy yếu các nền văn hóa địa phương.

Vô luật lệ (anomie) theo Durkheim mô tả một trạng thái xã hội mà các chuẩn mực và giá trị xã hội bị suy yếu hoặc mâu thuẫn, khiến cá nhân cảm thấy mất phương hướng, không chắc chắn về cách hành xử và thiếu sự gắn kết xã hội. Nó thường xảy ra trong thời kỳ thay đổi xã hội nhanh chóng hoặc khủng hoảng.

Bản dạng giới là cảm nhận chủ quan, sâu sắc của một người về giới tính của chính mình. Nó không nhất thiết phải trùng khớp với giới tính sinh học khi sinh ra hoặc vai trò giới mà xã hội gán cho. Bản dạng giới là một phần cốt lõi của bản sắc cá nhân.

Kiểm soát xã hội là các quá trình và cơ chế mà xã hội sử dụng để khuyến khích sự tuân thủ các chuẩn mực và duy trì trật tự. Nó bao gồm cả các biện pháp chính thức (như pháp luật, cảnh sát) và không chính thức (như dư luận, sự tẩy chay).

Nghiên cứu định tính tập trung vào việc hiểu sâu sắc ý nghĩa, kinh nghiệm và quan điểm của con người về các hiện tượng xã hội. Nó sử dụng các phương pháp thu thập dữ liệu phi số như phỏng vấn sâu, nhóm tập trung, quan sát tham gia và phân tích nội dung để khám phá các khía cạnh phức tạp của đời sống xã hội. Các phương pháp khác (định lượng, thực nghiệm, thống kê) thường tập trung vào việc đo lường và kiểm tra giả thuyết bằng dữ liệu số.

Khuynh hướng giới đề cập đến sự hấp dẫn tình cảm, lãng mạn và/hoặc tình dục của một người đối với người khác. Nó phân loại mọi người thành các nhóm như dị tính (hấp dẫn với người khác giới), đồng tính (hấp dẫn với người cùng giới), song tính (hấp dẫn với cả hai giới), v.v. Các lựa chọn khác liên quan đến giới tính sinh học, vai trò giới hoặc bản dạng giới, nhưng không phải khuynh hướng giới.

Nhóm sơ cấp, như gia đình và bạn bè thân thiết, được đặc trưng bởi các mối quan hệ cá nhân, cảm xúc và lâu dài. Các nhóm khác (thứ cấp, tham khảo, công cộng) thường có tính chất hình thức hơn, tạm thời hoặc dựa trên mục tiêu cụ thể.

Nhóm tham khảo là nhóm mà cá nhân sử dụng làm tiêu chuẩn để so sánh và đánh giá bản thân, hành vi, giá trị và thành tích của mình. Nhóm tham khảo có thể là nhóm mà cá nhân thuộc về hoặc nhóm mà họ mong muốn thuộc về. Nó đóng vai trò quan trọng trong quá trình xã hội hóa và hình thành bản sắc cá nhân.

Quan sát tham gia là một phương pháp nghiên cứu dân tộc học, trong đó nhà nghiên cứu dành thời gian dài sống và làm việc cùng với nhóm người được nghiên cứu. Bằng cách tham gia vào các hoạt động hàng ngày của họ, nhà nghiên cứu có thể thu thập dữ liệu chi tiết và sâu sắc về văn hóa, hành vi và quan điểm của nhóm.

Di động xã hội là sự thay đổi vị thế của một cá nhân hoặc nhóm trong hệ thống phân tầng xã hội. Nó có thể là di động theo chiều dọc (lên hoặc xuống) hoặc chiều ngang (thay đổi nghề nghiệp nhưng ở cùng tầng lớp).

Kỳ thị là một đặc điểm hoặc thuộc tính bị xã hội coi là tiêu cực, làm mất uy tín hoặc hạ thấp giá trị của một cá nhân hoặc nhóm. Nó dẫn đến sự phân biệt đối xử, xa lánh và hạn chế cơ hội cho những người bị kỳ thị.

Vai trò xã hội là tập hợp các kỳ vọng về hành vi gắn liền với một vị thế xã hội cụ thể. Nó quy định cách một người nên hành động, suy nghĩ và cảm nhận khi đảm nhận vị trí đó trong xã hội.

Nghiên cứu định lượng sử dụng dữ liệu số và các phương pháp thống kê để đo lường và phân tích các mối quan hệ giữa các biến số. Các phương pháp khác (định tính, dân tộc học, trường hợp) thường tập trung vào việc hiểu sâu sắc và diễn giải các hiện tượng xã hội, sử dụng dữ liệu phi số.

Phân tầng xã hội là hệ thống phân chia xã hội thành các tầng lớp hoặc thứ bậc khác nhau, trong đó các tầng lớp có sự khác biệt về quyền lực, của cải, địa vị xã hội và cơ hội. Nó là một đặc điểm phổ biến của tất cả các xã hội, mặc dù hình thức và mức độ có thể khác nhau.

Vốn xã hội đề cập đến giá trị của các mạng lưới xã hội, mối quan hệ và sự tin tưởng lẫn nhau. Các mối quan hệ này có thể cung cấp cho các cá nhân và nhóm quyền truy cập vào các nguồn lực, cơ hội và sự hỗ trợ, từ đó mang lại lợi ích xã hội và kinh tế.

Lý thuyết chức năng xem xã hội như một hệ thống phức tạp, trong đó các định chế xã hội hoạt động như các bộ phận của cơ thể, đóng góp vào chức năng và sự ổn định tổng thể của xã hội. Các định chế này thực hiện các chức năng cần thiết để duy trì trật tự và cân bằng xã hội.

Tái xã hội hóa là quá trình loại bỏ các khuôn mẫu hành vi, giá trị và niềm tin đã học trước đó, và thay thế chúng bằng những khuôn mẫu mới. Nó thường xảy ra khi một người trải qua một sự thay đổi lớn trong cuộc sống, như gia nhập quân đội, vào tù, hoặc thay đổi tôn giáo, đòi hỏi họ phải học cách sống và suy nghĩ hoàn toàn khác.

Chuẩn mực xã hội là các quy tắc hoặc hướng dẫn không chính thức về hành vi được mong đợi và chấp nhận trong một xã hội hoặc nhóm xã hội. Chúng quy định cách mọi người nên hành động trong các tình huống cụ thể và duy trì trật tự xã hội. Chuẩn mực có thể khác nhau giữa các nền văn hóa và nhóm xã hội.

Gia đình hạt nhân là hình thức gia đình truyền thống bao gồm cha mẹ (một cặp vợ chồng) và con cái ruột hoặc con nuôi của họ sống chung trong một hộ gia đình. Các hình thức khác (gia đình mở rộng, đơn thân, đa thế hệ) bao gồm các thành viên gia đình khác ngoài cha mẹ và con cái hạt nhân.

Mẫu là một nhóm nhỏ hơn được chọn từ một dân số lớn hơn để nghiên cứu. Mục tiêu là sử dụng dữ liệu từ mẫu để đưa ra các khái quát hóa hoặc kết luận về toàn bộ dân số mà mẫu đó đại diện. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực so với việc nghiên cứu toàn bộ dân số.

Trong lý thuyết của Marx, `xa lánh` mô tả tình trạng người lao động bị tách rời khỏi sản phẩm lao động của họ, quá trình lao động, bản thân họ và cộng đồng. Điều này thường xảy ra trong hệ thống tư bản công nghiệp, nơi người lao động không kiểm soát được quá trình sản xuất và cảm thấy mất kết nối với công việc của mình.

Đô thị hóa là quá trình dân số tập trung ngày càng nhiều vào các khu vực thành thị, dẫn đến sự gia tăng về quy mô và số lượng thành phố. Nó là một xu hướng toàn cầu quan trọng, có tác động sâu sắc đến cấu trúc xã hội, kinh tế và môi trường.