Đề 6 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm có hạn chế trong việc khảo sát các cấu trúc nằm sâu trong cơ thể do sóng âm bị suy giảm khi xuyên qua các mô, đặc biệt là các cấu trúc bị che khuất bởi khí (ví dụ: khí trong ruột).

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo hình ảnh, hoàn toàn không sử dụng bức xạ ion hóa. Các phương pháp còn lại (X-quang, CT, PET/CT) đều sử dụng bức xạ ion hóa.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) thường được coi là phương pháp chẩn đoán hình ảnh có độ phân giải không gian cao nhất, cho phép hiển thị chi tiết các cấu trúc giải phẫu nhỏ, đặc biệt là mô mềm, hệ thần kinh trung ương và các khớp.

Dấu hiệu cánh bướm trên X-quang tim phổi thẳng, với hình ảnh mờ lan tỏa từ rốn phổi ra ngoại vi giống hình cánh bướm, điển hình cho phù phổi cấp do suy tim hoặc các nguyên nhân khác.

Ảnh giả hóa ảnh (chemical shift artifact) trong MRI là một loại ảnh giả thường gặp, xuất hiện do sự khác biệt nhỏ về tần số cộng hưởng giữa proton của mỡ và nước. Nó thường thấy rõ ở ranh giới giữa mô mỡ và mô chứa nước, tạo ra một đường viền đậm hoặc nhạt xung quanh các cấu trúc này.

Phân độ Kellgren-Lawrence là một hệ thống phân loại thoái hóa khớp gối dựa trên phim X-quang, bao gồm các dấu hiệu như hẹp khe khớp, gai xương và đặc xương dưới sụn. Tư thế chụp X-quang khớp gối theo Kellgren-Lawrence được chuẩn hóa để đánh giá thoái hóa khớp một cách nhất quán.

Siêu âm Doppler màu có khả năng đặc biệt là đánh giá lưu lượng máu theo thời gian thực, giúp phát hiện các bất thường về mạch máu. Siêu âm B-mode chủ yếu cung cấp hình ảnh cấu trúc giải phẫu.

Chụp nhũ ảnh là phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên biệt được sử dụng chủ yếu để sàng lọc và chẩn đoán ung thư vú ở phụ nữ.

Hợp nhất hình ảnh (image fusion) là kỹ thuật kết hợp dữ liệu hình ảnh từ hai hoặc nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác nhau (ví dụ: PET/CT, SPECT/CT, PET/MRI) để cung cấp thông tin toàn diện hơn, cải thiện độ chính xác chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị.

Xạ hình (Scintigraphy) hay y học hạt nhân sử dụng các dược chất phóng xạ (radiopharmaceuticals) để đánh giá chức năng và chuyển hóa của các cơ quan, bên cạnh cung cấp thông tin về hình thái.

PET/CT kết hợp thông tin giải phẫu từ CT và thông tin chức năng, chuyển hóa từ PET, giúp phát hiện và đánh giá các bệnh lý ở giai đoạn sớm dựa trên thay đổi chuyển hóa, đặc biệt quan trọng trong ung thư và các bệnh lý thần kinh.

Gadolinium là một chất đối quang từ tính được sử dụng phổ biến trong chụp cộng hưởng từ (MRI) để tăng cường độ tương phản giữa các mô khác nhau và giúp phát hiện các tổn thương.

Dấu hiệu liềm hơi dưới hoành trên phim X-quang bụng không chuẩn bị ở tư thế đứng là dấu hiệu kinh điển của thủng tạng rỗng (thường là dạ dày hoặc ruột non), một tình trạng cấp cứu ngoại khoa cần can thiệp nhanh chóng.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ thể. Các phương pháp khác như siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Siêu âm bụng là phương pháp chẩn đoán hình ảnh an toàn, không xâm lấn và không sử dụng bức xạ ion hóa, do đó thường được ưu tiên lựa chọn đầu tiên để khảo sát các bệnh lý bụng ở trẻ em.

Chụp nhũ ảnh (mammography) là phương pháp sàng lọc và phát hiện sớm ung thư vú hiệu quả nhất hiện nay. Nó có khả năng phát hiện các vi vôi hóa và các khối u nhỏ, ngay cả khi chưa sờ thấy được trên lâm sàng, giúp cải thiện đáng kể tỷ lệ chữa khỏi ung thư vú.

MRI hoạt động dựa trên nguyên lý cộng hưởng từ hạt nhân. Các hạt nhân nguyên tử (thường là proton của hydro) trong cơ thể được kích thích bởi sóng radio trong một từ trường mạnh, sau đó giải phóng năng lượng khi trở về trạng thái ban đầu, năng lượng này được thu nhận và xử lý để tạo thành hình ảnh.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong chẩn đoán hình ảnh, chủ yếu tập trung vào việc hỗ trợ bác sĩ trong việc phân tích và diễn giải hình ảnh, giúp phát hiện sớm, định lượng chính xác và theo dõi hiệu quả điều trị các bệnh lý, đặc biệt là ung thư và các bệnh lý tim mạch, thần kinh.

PACS (Picture Archiving and Communication System) là hệ thống quản lý hình ảnh y tế, cho phép lưu trữ, truyền tải, hiển thị và quản lý hình ảnh chẩn đoán từ các thiết bị khác nhau (CT, MRI, X-quang, siêu âm,...) một cách hiệu quả và an toàn.

Barium sulfate là một loại thuốc đối quang đường uống phổ biến, được sử dụng để làm nổi bật đường tiêu hóa (dạ dày, ruột non, ruột già) trong chụp CT bụng, giúp cải thiện khả năng phát hiện các bệnh lý đường tiêu hóa.

Chuỗi xung T1W và T2W là hai chuỗi xung cơ bản trong MRI, sự khác biệt chính nằm ở các thông số thời gian lặp (TR) và thời gian hồi âm (TE), quyết định độ tương phản hình ảnh và khả năng phát hiện các loại mô khác nhau.

Cấu trúc tăng âm (hyperechoic) trên siêu âm là cấu trúc phản xạ sóng âm mạnh hơn so với mô tham chiếu, thường hiển thị màu trắng sáng hơn trên hình ảnh siêu âm.

Xương chứa canxi, một chất có độ cản quang cao, hấp thụ tia X nhiều nhất và do đó hiển thị màu trắng nhất trên phim X-quang. Các cấu trúc khác như mô mềm, mỡ và khí có độ cản quang thấp hơn và hiển thị màu xám hoặc đen.

Thuốc đối quang chứa iodine được sử dụng trong chụp CT mạch máu để làm tăng độ cản quang của máu trong lòng mạch, giúp mạch máu trở nên rõ ràng và dễ dàng phân biệt với các mô xung quanh, từ đó đánh giá được hình thái và bệnh lý mạch máu.

Xạ hình thận (Renal Scintigraphy) sử dụng dược chất phóng xạ để đánh giá chức năng thận, bao gồm đo độ thanh thải cầu thận (GFR), đánh giá tưới máu thận, bài tiết và dẫn lưu nước tiểu, giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh lý thận.

Chuỗi xung STIR (Short Tau Inversion Recovery) trong MRI là chuỗi xung nhạy cảm với dịch, giúp phát hiện các tổn thương phù nề, viêm nhiễm và các tổn thương chứa dịch khác, đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện phù tủy xương trong chấn thương, viêm khớp, hoặc ung thư di căn cột sống.

Nguyên tắc ALARA (As Low As Reasonably Achievable) là nguyên tắc cơ bản trong an toàn bức xạ, đặc biệt trong chẩn đoán hình ảnh sử dụng bức xạ ion hóa. Nguyên tắc này yêu cầu sử dụng liều bức xạ thấp nhất có thể mà vẫn đảm bảo chất lượng hình ảnh đủ để chẩn đoán, nhằm giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm bức xạ cho bệnh nhân và nhân viên y tế.

Siêu âm Doppler màu cung cấp thông tin về lưu lượng máu trong nhân giáp. Các nhân giáp ác tính thường có tăng sinh mạch máu bất thường, với mạch máu không đều, phân bố hỗn loạn, và có chỉ số kháng lực thấp hơn so với mạch máu ở nhân lành tính, giúp phân biệt nhân giáp lành tính và ác tính.

Siêu âm đàn hồi mô (ultrasound elastography) là một kỹ thuật siêu âm tiên tiến, cho phép đánh giá độ cứng (đàn hồi) của mô, giúp phân biệt các tổn thương lành tính và ác tính, đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán các bệnh lý gan, tuyến giáp, vú và tuyến tiền liệt.

Cửa sổ dưới sườn (subcostal window) trong siêu âm tim cho phép tia siêu âm đi qua gan và đến tim, thường được sử dụng để khảo sát tốt nhất tâm nhĩ phải và tĩnh mạch chủ dưới, đặc biệt hữu ích khi các cửa sổ khác bị hạn chế do khí trong phổi hoặc thành ngực dày.