Đề 6 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giải phẫu đại cương

Mặt phẳng đứng dọc giữa (midsagittal plane) chia cơ thể thành hai nửa đối xứng phải và trái. Mặt phẳng trán chia trước và sau, mặt phẳng ngang chia trên và dưới, mặt phẳng xiên là mặt phẳng không vuông góc với các mặt phẳng khác.

Neuron (tế bào thần kinh) là đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản của hệ thần kinh, chịu trách nhiệm truyền dẫn thông tin dưới dạng xung điện và hóa học. Synapse là khớp thần kinh, dây thần kinh là bó sợi trục neuron, hạch thần kinh là tập hợp thân neuron.

Tiểu não (cerebellum) có chức năng chính là điều phối vận động, duy trì thăng bằng và tư thế. Đại não điều khiển suy nghĩ và ý thức, hành não điều hòa nhịp tim và hô hấp, đồi thị tham gia xử lý thông tin cảm giác.

Mô liên kết (connective tissue) có nhiều chức năng, nhưng chức năng chính là nâng đỡ, liên kết và bảo vệ các bộ phận khác của cơ thể. Mô cơ tạo vận động, mô thần kinh truyền tín hiệu, mô biểu mô bao phủ bề mặt.

Hướng `đầu` (superior/cranial) chỉ vị trí gần đầu hoặc phía trên của cơ thể. Hướng bụng (ventral/anterior) là phía trước, hướng lưng (dorsal/posterior) là phía sau, hướng đuôi (inferior/caudal) là phía dưới hoặc xa đầu.

Gân (tendon) là cấu trúc mô liên kết dày đặc, dai, nối cơ vân với xương, giúp truyền lực co cơ để tạo ra vận động. Dây chằng nối xương với xương, sụn là mô đệm ở khớp, khớp là nơi hai hay nhiều xương tiếp nối.

Trao đổi chất (metabolism) bao gồm hai quá trình chính: đồng hóa (anabolism) - xây dựng các phân tử phức tạp từ đơn giản, và dị hóa (catabolism) - phân hủy các phân tử phức tạp thành đơn giản để giải phóng năng lượng. Hô hấp tế bào là một phần của dị hóa, bài tiết là loại bỏ chất thải, sinh sản là tạo ra thế hệ mới.

Tuyến tụy (pancreas) tiết ra insulin và glucagon, hai hormone chính điều hòa đường huyết (glucose máu). Tuyến giáp điều hòa trao đổi chất, tuyến yên là tuyến chỉ huy của hệ nội tiết, tuyến thượng thận sản xuất hormone stress và các hormone khác.

Hệ hô hấp (respiratory system), đặc biệt là phổi, có chức năng chính là trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường bên ngoài, cụ thể là lấy oxy vào và thải carbon dioxide ra. Các đáp án khác là chức năng của hệ tuần hoàn, tiêu hóa và bài tiết tương ứng.

Neuron vận động (motor neuron) truyền tín hiệu từ hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống) đến các cơ hoặc tuyến để tạo ra phản ứng. Neuron cảm giác (sensory neuron) truyền tín hiệu từ các thụ quan cảm giác về hệ thần kinh trung ương, neuron trung gian (interneuron) kết nối các neuron khác trong hệ thần kinh trung ương, tế bào thần kinh đệm (glial cell) hỗ trợ neuron.

Khớp giữa các xương sọ (sutures of skull) là ví dụ về khớp sợi (fibrous joint), đặc trưng bởi mô liên kết sợi dày đặc, hầu như không có vận động. Các khớp gối, háng và khuỷu tay là khớp hoạt dịch, có khả năng vận động linh hoạt.

Nhân tế bào (nucleus) là trung tâm điều khiển của tế bào, chứa vật chất di truyền (DNA) dưới dạng nhiễm sắc thể. Ribosome tổng hợp protein, ty thể sản xuất năng lượng, lưới nội chất tham gia tổng hợp và vận chuyển protein, lipid.

Thuật ngữ `mặt bên` (lateral) chỉ vị trí xa đường giữa (midline) của cơ thể. `Mặt trong` (medial) chỉ vị trí gần đường giữa, `phía trước` (anterior/ventral) và `phía sau` (posterior/dorsal) chỉ hướng trước và sau.

Cơ vân (skeletal muscle) có vân (striated) và co cơ tự chủ (voluntary), tức là có thể điều khiển bằng ý thức. Cơ trơn và cơ tim cũng có vân (cơ tim) hoặc không vân (cơ trơn) nhưng đều co cơ không tự chủ.

Xương đùi (femur) là xương dài nhất và lớn nhất trong cơ thể người, nằm ở vùng đùi. Xương chày ở cẳng chân, xương cánh tay ở cánh tay, xương sườn thuộc lồng ngực.

Não bộ (brain) là bộ phận chính của hệ thần kinh trung ương, được bảo vệ bên trong hộp sọ. Tủy sống nằm trong ống sống, dây thần kinh cột sống và hạch thần kinh giao cảm thuộc hệ thần kinh ngoại biên.

Mô biểu mô (epithelial tissue) có chức năng bao phủ, bảo vệ, hấp thụ và bài tiết, thường lót bề mặt cơ thể, các khoang và ống dẫn. Các mô còn lại có chức năng khác: mô liên kết (nâng đỡ, liên kết), mô cơ (vận động), mô thần kinh (truyền dẫn tín hiệu).

Ruột già (large intestine/colon) có chức năng chính là hấp thụ nước và điện giải từ chất thải tiêu hóa còn lại, hình thành và lưu trữ phân trước khi thải ra ngoài. Ruột non hấp thụ chất dinh dưỡng chính, dạ dày tiêu hóa protein ban đầu, enzyme tiêu hóa chủ yếu được sản xuất ở tuyến tụy và ruột non.

Hệ tuần hoàn (circulatory system), bao gồm tim và mạch máu, đảm nhiệm chức năng vận chuyển máu chứa oxy, chất dinh dưỡng, hormone và chất thải đi khắp cơ thể. Hệ tiêu hóa hấp thụ chất dinh dưỡng, hệ hô hấp trao đổi khí, hệ bài tiết loại bỏ chất thải.

Da (skin) thuộc hệ da (integumentary system), có chức năng chính là bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân bên ngoài, điều hòa thân nhiệt, cảm nhận cảm giác (xúc giác, đau, nhiệt độ, áp suất). Các hệ cơ quan và chức năng khác không liên quan đến da.

Hệ bạch huyết (lymphatic system) có hai chức năng chính: miễn dịch (chống lại nhiễm trùng) và dẫn lưu dịch thừa từ mô trở về hệ tuần hoàn. Các đáp án khác là chức năng của hệ tuần hoàn, tiêu hóa và nội tiết.

Thận (kidneys) là cơ quan chính của hệ bài tiết, có chức năng lọc máu để loại bỏ chất thải, sản phẩm dư thừa và điều hòa cân bằng nước, điện giải, pH của cơ thể. Bàng quang lưu trữ nước tiểu, không phải chức năng chính của thận. Thận không tiêu hóa chất thải, mà chỉ lọc và bài tiết.

Cơ hoành (diaphragm) là một cơ hình vòm lớn, nằm dưới phổi, ngăn cách khoang ngực (chứa tim, phổi) và khoang bụng (chứa dạ dày, gan, ruột,...). Xương ức, cột sống và xương sườn là các cấu trúc xương, không phải cơ ngăn khoang.

Khớp gối (knee joint) là một khớp hoạt dịch (synovial joint), đặc trưng bởi khoang khớp chứa dịch hoạt dịch giúp bôi trơn và giảm ma sát, cho phép vận động linh hoạt. Khớp sợi và khớp sụn ít hoặc không có khả năng vận động, khớp bán động có khả năng vận động hạn chế.

Hệ nội tiết (endocrine system) sử dụng tín hiệu hóa học là hormone, được tiết vào máu và vận chuyển đến các tế bào đích, tác động chậm nhưng kéo dài. Hệ thần kinh (nervous system) sử dụng tín hiệu điện và hóa học (chất dẫn truyền thần kinh), truyền nhanh và tác động ngắn hạn. Hệ thần kinh hoạt động liên tục và điều khiển cả cơ vân và cơ trơn.

Ruột non (small intestine) là nơi diễn ra quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng chính trong hệ tiêu hóa nhờ vào cấu trúc đặc biệt với nhung mao và vi nhung mao. Dạ dày chủ yếu tiêu hóa cơ học và hóa học ban đầu, ruột già hấp thụ nước và điện giải, thực quản chỉ là ống dẫn thức ăn.

Vị trí `gần gốc chi` (proximal) chỉ vị trí gần điểm gắn của chi vào thân mình. `Vị trí ngọn chi` (distal) là xa gốc chi, `vị trí giữa` (intermediate) ở giữa hai cấu trúc, `vị trí nông` (superficial) gần bề mặt cơ thể.

Điểm khác biệt cơ bản nhất là khả năng kiểm soát ý thức đối với sự co cơ. Cơ vân (skeletal muscle) là cơ co cơ tự chủ (voluntary), cơ tim (cardiac muscle) và cơ trơn (smooth muscle) là cơ co cơ không tự chủ (involuntary). Vị trí, hình dạng tế bào và thành phần hóa học cũng khác nhau nhưng không phải là điểm khác biệt cơ bản nhất về chức năng.

Mô biểu mô (epithelial tissue) KHÔNG có mạch máu (avascular), chất dinh dưỡng và oxy được khuếch tán từ mô liên kết bên dưới. Các đặc điểm còn lại là đúng: tế bào liên kết chặt chẽ, có bề mặt tự do và màng đáy.

Khoang ngực (thoracic cavity) là khoang cơ thể chứa tim, phổi, thực quản và các mạch máu lớn. Khoang bụng chứa các cơ quan tiêu hóa, khoang chậu chứa cơ quan sinh dục và bàng quang, khoang sọ chứa não bộ.