Đề 6 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế phát triển

Chính sách tài khóa liên quan đến chi tiêu chính phủ và thuế. Trong suy thoái, chính phủ có thể tăng chi tiêu công (ví dụ: đầu tư vào cơ sở hạ tầng) để kích cầu, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các lựa chọn khác là chính sách tiền tệ hoặc có tác dụng ngược lại (giảm kích thích kinh tế).

GDP bình quân đầu người là thước đo phổ biến nhất để đánh giá mức độ phát triển kinh tế, phản ánh giá trị sản xuất bình quân trên mỗi người dân, cho thấy mức sống vật chất trung bình.

Chủ nghĩa bảo hộ là các chính sách của chính phủ nhằm hạn chế nhập khẩu và bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước khỏi cạnh tranh từ nước ngoài, thường thông qua thuế quan, hạn ngạch nhập khẩu và các rào cản phi thuế quan khác. Mục tiêu là hỗ trợ các ngành công nghiệp non trẻ phát triển và tạo việc làm trong nước.

Chỉ số GINI là thước đo mức độ bất bình đẳng thu nhập trong một quốc gia. Chỉ số này dao động từ 0 (hoàn toàn bình đẳng) đến 1 (hoàn toàn bất bình đẳng). Chỉ số GINI càng cao, bất bình đẳng thu nhập càng lớn.

Phát triển kinh tế là khái niệm rộng hơn tăng trưởng kinh tế. Nó bao gồm cả sự tăng trưởng về quy mô kinh tế (tăng trưởng GDP) nhưng quan trọng hơn là sự cải thiện về chất lượng cuộc sống, phúc lợi xã hội, giảm nghèo đói, bất bình đẳng, bảo vệ môi trường và phát triển thể chế.

Giai đoạn “dân số vàng” là khi tỷ lệ người trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi) cao nhất so với trẻ em và người già. Điều này tạo ra lực lượng lao động dồi dào, giảm tỷ lệ phụ thuộc, và tăng tiềm năng tiết kiệm và đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Các nước đang phát triển thường có thu nhập bình quân đầu người thấp hơn và kinh tế phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp hoặc khai thác tài nguyên, trong khi khu vực công nghiệp và dịch vụ còn kém phát triển.

Nghèo đói đa chiều không chỉ đo lường sự thiếu hụt về thu nhập mà còn bao gồm nhiều chiều cạnh khác của cuộc sống như y tế, giáo dục, mức sống (ví dụ: nước sạch, vệ sinh, điện), an ninh và quyền lực (khả năng tham gia vào đời sống xã hội và chính trị).

HDI đánh giá sự phát triển con người dựa trên ba khía cạnh chính: thu nhập (được đo bằng GNI bình quân đầu người), sức khỏe (được đo bằng tuổi thọ trung bình), và giáo dục (được đo bằng số năm đi học trung bình và số năm đi học kỳ vọng).

Phân bổ nguồn lực hiệu quả là sử dụng nguồn lực (vốn, lao động, tài nguyên) một cách tối ưu để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất. Điều này có nghĩa là sản xuất ra nhiều hàng hóa và dịch vụ nhất có thể với chi phí thấp nhất, hoặc đạt được các mục tiêu phát triển xã hội với nguồn lực có hạn.

Quan điểm nhà nước kiến tạo phát triển nhấn mạnh vai trò chủ động và tích cực của nhà nước trong việc định hướng và thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua các chính sách công nghiệp, đầu tư công, và hợp tác công tư. Các quan điểm khác thường nghiêng về vai trò hạn chế hơn của nhà nước, ưu tiên thị trường tự do.

Mô hình Solow-Swan cho rằng tăng trưởng kinh tế dài hạn chủ yếu được quyết định bởi tiến bộ công nghệ, yếu tố được coi là `ngoại sinh` (tức là không được giải thích trong mô hình).

Việc phụ thuộc vào xuất khẩu hàng thô khiến nền kinh tế dễ bị sốc do giá cả hàng hóa biến động mạnh. Hàng hóa chế tạo thường có giá trị gia tăng cao hơn và ổn định hơn về giá cả, do đó, việc chuyên môn hóa vào hàng thô có thể cản trở phát triển dài hạn.

Cải cách hệ thống pháp luật và bảo vệ quyền sở hữu là nền tảng thể chế quan trọng để tạo môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch và đáng tin cậy, khuyến khích đầu tư, đổi mới và phát triển kinh tế bền vững. Các cải cách khác cũng quan trọng, nhưng cải cách pháp luật thường được coi là ưu tiên hàng đầu.

“Tam giác sắt” (hoặc bộ ba bất khả thi) trong kinh tế vĩ mô thường đề cập đến ba mục tiêu chính mà các nhà hoạch định chính sách cố gắng đồng thời đạt được: tăng trưởng kinh tế, lạm phát thấp và thất nghiệp thấp. Thương mại tự do không nằm trong bộ ba này, mặc dù nó là một mục tiêu kinh tế quan trọng khác.

Biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường đe dọa nghiêm trọng đến phát triển kinh tế bền vững. Chúng có thể gây ra thiên tai, khan hiếm tài nguyên, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và sức khỏe con người, làm xói mòn thành quả phát triển.

Bẫy thu nhập trung bình là tình trạng nhiều quốc gia đạt đến mức thu nhập trung bình nhưng gặp khó khăn trong việc duy trì tăng trưởng và chuyển đổi cơ cấu kinh tế để đạt mức thu nhập cao, thường do mất lợi thế cạnh tranh về chi phí lao động thấp và chưa đủ năng lực cạnh tranh về công nghệ và đổi mới.

Kinh tế số là nền kinh tế dựa trên công nghệ số, bao gồm Internet, điện toán đám mây, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, và các công nghệ ICT khác. Nó thay đổi cách thức sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng và tạo ra nhiều cơ hội và thách thức mới cho phát triển kinh tế.

Vốn con người (kiến thức, kỹ năng, sức khỏe của người lao động) là yếu tố then chốt trong tăng trưởng kinh tế hiện đại. Nó không chỉ tăng năng suất lao động mà còn giúp nền kinh tế hấp thụ và tạo ra công nghệ mới, thích ứng với thay đổi và duy trì tăng trưởng dài hạn.

Thể chế kinh tế hiệu quả tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, bảo vệ quyền sở hữu, thực thi hợp đồng, giảm tham nhũng, từ đó thúc đẩy đầu tư, đổi mới và tăng trưởng kinh tế. Chúng quan trọng cho cả nước phát triển và đang phát triển.

ODA là nguồn vốn hỗ trợ từ các nước phát triển hoặc tổ chức quốc tế cho các nước đang phát triển, thường với điều kiện ưu đãi (lãi suất thấp hoặc không lãi suất, thời gian trả dài), nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội, giảm nghèo đói.

Giáo dục nâng cao kỹ năng, kiến thức và năng lực của người lao động, từ đó tăng năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới công nghệ và tăng trưởng kinh tế dài hạn. Đây là lý do đầu tư vào giáo dục được xem là đầu tư vào vốn con người.

Tự do hóa thương mại hoàn toàn ngay lập tức có thể khiến các ngành công nghiệp non trẻ của nước đang phát triển gặp khó khăn trong cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài mạnh hơn. Các chính sách như bảo hộ thương mại có chọn lọc, đầu tư hạ tầng và khuyến khích FDI thường được sử dụng để hỗ trợ công nghiệp hóa.

ISI là chiến lược phát triển kinh tế mà các quốc gia, đặc biệt là sau Thế chiến II, áp dụng để giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu bằng cách phát triển các ngành công nghiệp trong nước có khả năng sản xuất các mặt hàng trước đây phải nhập khẩu.

Phát triển kinh tế bao trùm không chỉ tập trung vào tăng trưởng kinh tế nói chung mà còn nhấn mạnh rằng lợi ích của tăng trưởng phải được chia sẻ rộng rãi cho mọi thành phần dân cư, đặc biệt là người nghèo và nhóm yếu thế, giảm bất bình đẳng và tạo cơ hội cho tất cả mọi người tham gia và hưởng lợi từ quá trình phát triển.

“Lời nguyền tài nguyên” (Resource Curse) là hiện tượng các quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên lại có xu hướng tăng trưởng kinh tế chậm hơn, tham nhũng gia tăng, và thể chế kém phát triển hơn so với các nước ít tài nguyên. Điều này do sự phụ thuộc quá mức vào tài nguyên có thể làm suy yếu các ngành khác, gây ra biến động kinh tế và chính trị.

Toàn cầu hóa mở ra cơ hội tiếp cận thị trường và công nghệ, nhưng cũng có thể làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập (do lợi ích phân bổ không đều) và tạo áp lực cạnh tranh lớn hơn cho các doanh nghiệp và ngành công nghiệp non trẻ của các nước đang phát triển.

Ngoại tác tiêu cực xảy ra khi hoạt động kinh tế của một bên gây ra chi phí hoặc tác động xấu đến bên thứ ba mà không được đền bù hoặc khắc phục. Ô nhiễm môi trường là ví dụ điển hình, khi hoạt động sản xuất của doanh nghiệp gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường xung quanh.

Tăng trưởng dân số không kiểm soát có thể gây áp lực lên tài nguyên và hạ tầng, làm chậm tăng trưởng kinh tế bình quân đầu người, chứ không phải là động lực thúc đẩy. Tích lũy vốn, công nghệ và nhân lực là các yếu tố then chốt.

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo khẳng định rằng quốc gia nên chuyên môn hóa và xuất khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội tương đối thấp hơn so với các quốc gia khác, ngay cả khi họ không có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất hàng hóa đó.