Đề 7 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Bệnh học truyền nhiễm

Vaccine chứa các kháng nguyên (có thể là tác nhân gây bệnh đã chết hoặc suy yếu) kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể và tế bào nhớ miễn dịch. Khi cơ thể tiếp xúc thực sự với tác nhân gây bệnh sau này, hệ miễn dịch đã `nhớ` và phản ứng nhanh chóng, ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh.

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ lớn dân số được miễn dịch (thường qua tiêm vaccine hoặc từng mắc bệnh), làm giảm khả năng lây lan của bệnh trong cộng đồng. Điều này bảo vệ cả những người chưa được miễn dịch (ví dụ: trẻ sơ sinh, người có bệnh nền không thể tiêm vaccine).

Thời kỳ ủ bệnh là giai đoạn im lặng của bệnh, khi tác nhân gây bệnh đã xâm nhập vào cơ thể, đang nhân lên nhưng chưa gây ra triệu chứng lâm sàng. Đây là giai đoạn trước khi bệnh nhân nhận biết mình bị bệnh.

Bệnh truyền nhiễm cơ hội là bệnh xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể suy yếu, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh (thường là các vi sinh vật thường trú hoặc ít gây bệnh ở người khỏe mạnh) gây bệnh. Lao phổi ở người nhiễm HIV là ví dụ điển hình do HIV làm suy giảm miễn dịch.

Tiêm phòng vaccine là biện pháp phòng bệnh đặc hiệu và hiệu quả nhất cho nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, giúp tạo miễn dịch chủ động, bảo vệ cá nhân và cộng đồng. Các biện pháp khác như vệ sinh tay, đeo khẩu trang cũng quan trọng nhưng vaccine mang lại hiệu quả bảo vệ lâu dài và mạnh mẽ hơn đối với các bệnh có vaccine.

WHO là cơ quan y tế toàn cầu, có vai trò quan trọng trong việc điều phối và hỗ trợ các quốc gia trong phòng chống bệnh truyền nhiễm. WHO cung cấp các hướng dẫn, khuyến cáo dựa trên bằng chứng khoa học, hỗ trợ kỹ thuật, giám sát dịch bệnh toàn cầu, và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Mục đích chính của cách ly bệnh nhân truyền nhiễm là kiểm soát nguồn lây, ngăn chặn tác nhân gây bệnh phát tán và lây nhiễm cho cộng đồng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Vi khuẩn, virus và nấm là các tác nhân sinh học gây bệnh truyền nhiễm. Đột biến gen là sự thay đổi trong vật liệu di truyền, có thể gây ra bệnh di truyền hoặc ung thư, nhưng không phải là tác nhân lây nhiễm từ bên ngoài vào cơ thể.

COVID-19 và Ebola là các bệnh truyền nhiễm mới nổi. Sốt xuất huyết Dengue là bệnh tái nổi, đã từng xuất hiện nhưng gần đây có xu hướng gia tăng hoặc lan rộng. Lao phổi là bệnh truyền nhiễm đã biết từ lâu và vẫn còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng, nhưng không được coi là mới nổi hoặc tái nổi theo định nghĩa hiện đại.

Việc sử dụng kháng sinh không cần thiết hoặc không đúng liều lượng tạo môi trường chọn lọc, tiêu diệt các vi khuẩn nhạy cảm, trong khi các vi khuẩn kháng thuốc có cơ hội sống sót và phát triển. Điều này dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ vi khuẩn kháng kháng sinh trong cộng đồng.

Lây truyền qua đường hô hấp bao gồm giọt bắn, không khí và bụi, là các phương thức tác nhân gây bệnh phát tán trong không khí và xâm nhập vào đường hô hấp của người khác. Tiếp xúc trực tiếp là đường lây truyền khác, không qua đường hô hấp.

Vệ sinh môi trường (ví dụ: xử lý chất thải, nước sạch, vệ sinh nhà ở, nơi công cộng) giúp giảm thiểu sự phát tán và tiếp xúc với tác nhân gây bệnh qua nhiều đường lây truyền khác nhau, đặc biệt là đường tiêu hóa (ví dụ: tiêu chảy), vector (ví dụ: sốt xuất huyết) và tiếp xúc (ví dụ: bệnh ngoài da).

Xét nghiệm PCR là phương pháp sinh học phân tử nhạy và đặc hiệu, được sử dụng rộng rãi để phát hiện vật liệu di truyền của virus (RNA hoặc DNA), giúp chẩn đoán nhanh chóng và chính xác các bệnh nhiễm virus. Nhuộm Gram và nuôi cấy vi khuẩn dùng cho chẩn đoán nhiễm khuẩn. Soi tươi nấm dùng cho chẩn đoán nhiễm nấm.

Mục tiêu của y tế công cộng trong phòng chống bệnh truyền nhiễm là giảm thiểu tác động tiêu cực của bệnh lên sức khỏe cộng đồng, bao gồm giảm tỷ lệ mắc, tử vong, kiểm soát dịch bệnh và nâng cao nhận thức. Loại trừ hoàn toàn tất cả các bệnh truyền nhiễm là mục tiêu rất khó khăn, thậm chí không khả thi với nhiều bệnh, do đó không phải là mục tiêu thực tế của y tế công cộng trong mọi trường hợp.

Phản ứng viêm là một phần của hệ thống miễn dịch bẩm sinh (miễn dịch tự nhiên), là phản ứng đầu tiên và không đặc hiệu của cơ thể đối với sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh. Miễn dịch đặc hiệu là miễn dịch thu được sau khi tiếp xúc với kháng nguyên cụ thể.

Kháng kháng sinh là tình trạng vi khuẩn biến đổi và phát triển cơ chế chống lại tác dụng của kháng sinh. Điều này làm cho kháng sinh trở nên kém hiệu quả hoặc không còn hiệu quả trong điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn đó.

Hệ miễn dịch suy yếu (do bệnh tật, tuổi tác, suy dinh dưỡng...) làm giảm khả năng chống lại tác nhân gây bệnh, tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm. Các yếu tố khác như chế độ ăn uống lành mạnh, vệ sinh tốt và tiêm chủng đầy đủ giúp tăng cường sức khỏe và phòng bệnh.

Bệnh truyền nhiễm được định nghĩa là bệnh gây ra bởi các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng, có khả năng xâm nhập, phát triển và gây bệnh trong cơ thể, đồng thời có thể lây lan từ người hoặc động vật sang người hoặc giữa người với nhau.

Biện pháp phòng bệnh không đặc hiệu là các biện pháp chung giúp ngăn ngừa nhiều loại bệnh truyền nhiễm, không nhắm vào một bệnh cụ thể. Rửa tay là biện pháp vệ sinh chung, ngăn ngừa nhiều loại bệnh. Tiêm vaccine và huyết thanh là biện pháp đặc hiệu cho từng bệnh cụ thể, kháng sinh là điều trị, không phải phòng bệnh.

Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles. Viêm gan B do virus, uốn ván và bạch hầu do vi khuẩn.

Vaccine uốn ván rất hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh uốn ván. Hiện tại chưa có vaccine phòng HIV/AIDS và viêm gan C hiệu quả trên lâm sàng. Cảm lạnh thông thường do nhiều loại virus gây ra và biến đổi liên tục, nên việc phát triển vaccine hiệu quả rất khó khăn.

HIV/AIDS là bệnh lây truyền qua đường tình dục, đường máu và từ mẹ sang con. Uốn ván lây qua vết thương, viêm gan A lây qua đường tiêu hóa, cảm lạnh lây qua đường hô hấp.

Lao phổi là bệnh do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Cúm, sởi và thủy đậu là các bệnh do virus gây ra.

Bệnh vector-borne lây truyền qua trung gian động vật trung gian (vector). Biện pháp kiểm soát hiệu quả nhất là giảm số lượng vector hoặc ngăn chặn vector tiếp xúc với con người, ví dụ như phun thuốc diệt muỗi, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, sử dụng màn chống muỗi.

Vật chủ trung gian là vật chủ mà tác nhân gây bệnh sử dụng để nhân lên hoặc phát triển ở một giai đoạn nhất định trong vòng đời của nó, trước khi lây nhiễm sang vật chủ chính (thường là con người). Ví dụ, muỗi là vật chủ trung gian của ký sinh trùng sốt rét.

Khoanh vùng là biện pháp quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh, đặc biệt là các bệnh lây lan nhanh. Khoanh vùng bao gồm xác định khu vực có ca bệnh, áp dụng các biện pháp cách ly, giới hạn đi lại và hoạt động trong khu vực đó để ngăn chặn dịch bệnh lan ra các khu vực khác.

Đậu mùa, mặc dù đã được thanh toán trên toàn cầu nhờ vaccine, được coi là bệnh truyền nhiễm gây tử vong cao nhất trong lịch sử loài người, với ước tính hàng trăm triệu người chết trong hàng thế kỷ. Dịch hạch cũng gây ra những đại dịch chết người, nhưng đậu mùa được xem là tàn khốc hơn về tổng số ca tử vong trong suốt lịch sử.

Đối với dịch bệnh mới nổi, hợp tác quốc tế và chia sẻ thông tin (về dịch tễ, đặc điểm virus, biện pháp phòng chống...) là yếu tố then chốt để ứng phó hiệu quả. Sự hợp tác giúp các quốc gia cùng nhau nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm, phối hợp các biện pháp can thiệp và hỗ trợ lẫn nhau.

Kháng sinh là thuốc có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Chúng không có tác dụng đối với virus, nấm hoặc ký sinh trùng. Các tác nhân này cần các loại thuốc điều trị đặc hiệu khác (ví dụ: thuốc kháng virus, thuốc kháng nấm, thuốc chống ký sinh trùng).

Giám sát dịch tễ là hệ thống thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu về bệnh tật, các yếu tố nguy cơ và các sự kiện y tế công cộng khác. Vai trò chính là phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe, theo dõi diễn biến dịch bệnh, đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp và cung cấp thông tin cho việc ra quyết định phòng chống dịch bệnh.