Đề 7 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Sinh lý nội tiết

Tế bào đích của hormone là những tế bào có thụ thể đặc hiệu trên màng tế bào hoặc bên trong tế bào chất/nhân, cho phép hormone gắn vào và gây ra các đáp ứng sinh học đặc trưng.

ADH (Vasopressin), hay hormone chống bài niệu, được tiết ra khi cơ thể bị mất nước hoặc áp suất thẩm thấu máu tăng. Nó làm tăng tái hấp thu nước ở thận, giảm lượng nước tiểu và giúp bảo tồn nước cho cơ thể.

Hormone cận giáp (PTH) là hormone chính trong việc điều hòa canxi máu. Khi canxi máu thấp, PTH được giải phóng để kích thích hủy xương giải phóng canxi, tăng tái hấp thu canxi ở thận và tăng hấp thu canxi ở ruột (gián tiếp qua vitamin D).

FSH (Hormone kích thích nang trứng), được tiết ra từ tuyến yên, kích thích sự phát triển của nang trứng trong buồng trứng và đồng thời kích thích các tế bào hạt của nang trứng sản xuất estrogen.

Cortisol là một glucocorticoid, thuộc nhóm hormone steroid, có cấu trúc vòng steroid đặc trưng và được tổng hợp từ cholesterol trong tuyến thượng thận.

Prolactin, được tiết ra từ tuyến yên trước, kích thích các tuyến sữa ở vú phát triển và sản xuất sữa sau khi sinh. Nồng độ prolactin tăng cao trong thai kỳ và sau sinh để chuẩn bị và duy trì quá trình cho con bú.

Vùng dưới đồi (hypothalamus) kiểm soát hoạt động của tuyến yên thông qua các hormone giải phóng và hormone ức chế (đối với thùy trước) và thông qua đường thần kinh (đối với thùy sau). Tổn thương vùng dưới đồi có thể gây rối loạn chức năng của cả thùy trước và thùy sau tuyến yên, dẫn đến suy giảm hoặc tăng tiết các hormone tuyến yên.

Melatonin, được sản xuất bởi tuyến tùng vào ban đêm, có vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhịp sinh học, đặc biệt là chu kỳ ngủ - thức, và có liên quan đến các quá trình sinh lý theo mùa.

Aldosterone tác động chủ yếu lên ống thận, tăng tái hấp thu natri và nước, đồng thời tăng bài tiết kali và ion H+. Điều này giúp tăng thể tích máu và huyết áp, cũng như duy trì cân bằng điện giải.

Bệnh Addison, hay suy vỏ thượng thận nguyên phát, là tình trạng tuyến vỏ thượng thận không sản xuất đủ hormone cortisol và aldosterone. Điều này có thể do tổn thương tự miễn dịch hoặc các nguyên nhân khác, dẫn đến nhiều rối loạn trong cơ thể.

Sự tăng đột biến nồng độ LH (Hormone lutein hóa) vào giữa chu kỳ kinh nguyệt là yếu tố chính gây ra rụng trứng, tức là sự giải phóng trứng trưởng thành từ nang trứng.

Hormone tuyến giáp, đặc biệt là T3 và T4, có vai trò then chốt trong việc kiểm soát tốc độ chuyển hóa cơ bản của cơ thể, ảnh hưởng đến tiêu thụ oxy và sản sinh nhiệt.

Cường giáp (Basedow) là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, sản xuất và giải phóng lượng hormone tuyến giáp (T3 và T4) vượt quá nhu cầu của cơ thể, dẫn đến tăng chuyển hóa cơ bản và nhiều triệu chứng khác.

`Down-regulation` thụ thể là cơ chế tế bào đích giảm số lượng thụ thể của một hormone nhất định khi tiếp xúc kéo dài với hormone đó. Đây là một cách để giảm đáp ứng của tế bào với hormone và ngăn chặn tình trạng quá kích thích.

Cả hormone peptide (ví dụ insulin) và catecholamine (ví dụ adrenaline) đều không tan trong lipid, do đó không thể trực tiếp qua màng tế bào. Chúng đều gắn vào thụ thể trên màng tế bào và kích hoạt các hệ thống truyền tin thứ hai (ví dụ cAMP, IP3) để truyền tín hiệu vào bên trong tế bào và gây ra đáp ứng.

Adrenaline (Epinephrine), được tiết ra từ tủy thượng thận khi cơ thể đối diện với căng thẳng hoặc nguy hiểm, gây ra các phản ứng sinh lý nhanh chóng như tăng nhịp tim, huyết áp, giãn đồng tử, và tăng glucose máu để chuẩn bị cho hành động.

Vitamin D (chính xác hơn là calcitriol, dạng hoạt động của vitamin D) đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thu canxi và phosphate từ ruột, tái hấp thu ở thận và giải phóng từ xương, giúp duy trì nồng độ canxi và phosphate máu ổn định. Vitamin D được tổng hợp ở da dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời.

Tuyến yên, đặc biệt là thùy trước tuyến yên, tiết ra các hormone hướng tuyến, điều khiển hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác như tuyến giáp, tuyến thượng thận và tuyến sinh dục.

ADH tác động lên ống lượn xa và ống góp của thận, làm tăng tính thấm của chúng với nước, từ đó tăng tái hấp thu nước trở lại máu và giảm lượng nước tiểu.

Glucagon, được sản xuất bởi tế bào alpha của tuyến tụy, có tác dụng đối kháng với insulin. Khi đường huyết giảm, glucagon được giải phóng để kích thích gan phân giải glycogen thành glucose và tăng tân tạo glucose từ các nguồn không carbohydrate, từ đó làm tăng đường huyết.

Tế bào beta của đảo Langerhans trong tuyến tụy là nơi duy nhất sản xuất và tiết ra insulin để đáp ứng với sự tăng đường huyết.

Hormone tăng trưởng (GH), được tiết ra từ tuyến yên trước, có tác dụng chính lên xương và cơ, kích thích sự phát triển chiều dài xương ở trẻ em và tăng khối lượng cơ ở mọi lứa tuổi. Nó cũng ảnh hưởng đến chuyển hóa carbohydrate và lipid.

Insulin là một hormone peptide, bản chất là protein. Khi uống, insulin sẽ bị các enzyme tiêu hóa (protease) trong dạ dày và ruột non phân hủy thành các amino acid và mất hoạt tính sinh học. Do đó, insulin cần được tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch để đi trực tiếp vào máu và phát huy tác dụng.

Cơ chế điều hòa ngược âm tính hoạt động như một hệ thống tự điều chỉnh, khi nồng độ hormone đạt mức cao, nó sẽ ức chế quá trình sản xuất hormone, và ngược lại, giúp duy trì sự ổn định nội môi.

Hormone peptide (ví dụ insulin) không tan trong lipid, nên gắn vào thụ thể trên màng tế bào và hoạt hóa các hệ thống truyền tin thứ hai. Hormone steroid (ví dụ cortisol) tan trong lipid, dễ dàng qua màng tế bào và gắn vào thụ thể nội bào, tác động trực tiếp lên biểu hiện gen.

Hormone nội tiết được tiết vào máu và vận chuyển đến các tế bào đích ở xa tuyến tiết, gây tác dụng toàn thân. Hormone cận tiết chỉ tác động lên các tế bào lân cận trong cùng một mô hoặc cơ quan, không cần đi vào máu, và có tác dụng cục bộ. Cả hai đặc điểm này đều là sự khác biệt chính.

Tuyến yên trước tiết ra các hormone hướng tuyến như ACTH (hướng vỏ thượng thận), TSH (hướng tuyến giáp), FSH và LH (hướng tuyến sinh dục). Suy tuyến yên trước có thể dẫn đến thiếu ACTH, gây ra suy tuyến thượng thận thứ phát do vỏ thượng thận không được kích thích sản xuất cortisol.

Đái tháo đường (tiểu đường) type 1 thường gây ra bởi sự phá hủy tế bào beta tuyến tụy, dẫn đến thiếu hụt insulin tuyệt đối. Đái tháo đường type 2 liên quan đến tình trạng kháng insulin và suy giảm chức năng tế bào beta tương đối.

Tuyến ức đóng vai trò quan trọng trong phát triển và trưởng thành của tế bào lympho T, một thành phần chủ yếu của hệ miễn dịch tế bào. Hormone thymosin và các yếu tố khác từ tuyến ức thúc đẩy quá trình này, đảm bảo khả năng miễn dịch tế bào hiệu quả.

hCG (Human Chorionic Gonadotropin) được sản xuất bởi nhau thai ngay sau khi thụ tinh và có vai trò quan trọng trong việc duy trì hoàng thể sản xuất progesterone, từ đó duy trì niêm mạc tử cung và thai nghén trong giai đoạn đầu thai kỳ. Xét nghiệm hCG được sử dụng để phát hiện có thai.