Đề 9 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Bản đồ

Tên bản đồ giúp xác định nội dung, nhưng về mặt kỹ thuật, bản đồ vẫn có thể tồn tại và truyền tải thông tin địa lý mà không cần tên. Các yếu tố còn lại (tỷ lệ, phương hướng, ký hiệu) là nền tảng để bản đồ có thể được đọc và sử dụng một cách chính xác.

Tỷ lệ 1:100.000 chỉ ra rằng khoảng cách 1 đơn vị trên bản đồ đại diện cho 100.000 đơn vị tương ứng trên thực tế. Đây là định nghĩa cơ bản về tỷ lệ bản đồ.

Đường đồng mức nối các điểm có cùng độ cao. Nếu hai điểm có cùng độ cao, chúng phải nằm trên cùng một đường đồng mức, theo định nghĩa của đường đồng mức.

Khu vực đồi núi có địa hình dốc, đường đồng mức sẽ gần nhau và dày đặc hơn. Màu sắc có thể hỗ trợ, nhưng khoảng cách đường đồng mức là dấu hiệu chính xác nhất về độ dốc và dạng địa hình.

Thước dây mềm có thể uốn cong theo đường cong trên bản đồ, giúp đo chiều dài đường cong chính xác hơn. Các phương pháp khác (thước thẳng, compa) không phù hợp với đường cong, còn ước lượng thì thiếu độ chính xác.

Độ dốc địa hình tỷ lệ nghịch với khoảng cách đường đồng mức. Đường đồng mức càng gần nhau, địa hình càng dốc vì độ cao thay đổi nhanh trên một khoảng cách ngắn.

Bản đồ số có tính tương tác cao (zoom, tìm kiếm), dễ dàng cập nhật dữ liệu mới và trực quan hóa thông tin đa dạng. Bản đồ giấy có ưu điểm về độ bền và không cần thiết bị, nhưng kém linh hoạt và khó cập nhật.

Ranh giới hành chính là đối tượng tuyến tính, kéo dài theo đường, nên được thể hiện bằng ký hiệu đường trên bản đồ hành chính. Các loại ký hiệu khác không phù hợp để biểu thị ranh giới.

Phương pháp chấm điểm sử dụng các chấm có giá trị nhất định để biểu thị số lượng hoặc mật độ. Mật độ dân số thường được thể hiện bằng cách phân bố các chấm trên bản đồ, nơi mật độ chấm cao hơn biểu thị mật độ dân số cao hơn.

Phép chiếu hình nón ít biến dạng nhất ở vĩ độ trung bình, do `mặt nón′ tiếp xúc với địa cầu tại khu vực này, phù hợp để thể hiện các quốc gia ôn đới. Các phép chiếu khác có xu hướng gây biến dạng lớn hơn ở vĩ độ trung bình.

Bản đồ chuyên đề tập trung vào việc thể hiện một hoặc một vài chủ đề cụ thể, thường là các hiện tượng kinh tế - xã hội hoặc tự nhiên. Các ví dụ như bản đồ dân số, bản đồ khí hậu, bản đồ thổ nhưỡng đều là bản đồ chuyên đề.

GPS sử dụng tín hiệu vệ tinh để xác định vị trí, nhưng bản đồ số cung cấp giao diện trực quan để hiển thị vị trí người dùng trên nền địa lý, cùng với các thông tin liên quan như đường đi, địa điểm, v.v.

Mục lục sách là thành phần của sách, không phải của bản đồ. Các yếu tố còn lại (lưới kinh vĩ tuyến, khung bản đồ, bản chú giải) là các thành phần thiết yếu giúp định vị, giới hạn phạm vi và giải thích nội dung bản đồ.

Trong GIS, bản đồ lớp dữ liệu nền tảng để hiển thị và phân tích thông tin địa lý. Nó giúp trực quan hóa dữ liệu và thực hiện các phân tích không gian (ví dụ: chồng lớp, truy vấn vị trí).

Để lập kế hoạch đi bộ đường dài, cần quan tâm đến tỷ lệ bản đồ để ước tính khoảng cách và địa hình (đường đồng mức) để đánh giá độ khó, độ dốc của tuyến đường. Màu sắc, thành phố, sông ít ảnh hưởng trực tiếp đến việc lập kế hoạch đi bộ đường dài bằng địa hình.

Bản đồ địa hình chuyên thể hiện địa hình, độ cao, hình dạng bề mặt Trái Đất bằng đường đồng mức, màu sắc và các ký hiệu địa hình đặc biệt. Các loại bản đồ khác tập trung vào các chủ đề khác nhau.

Bản đồ có vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như du lịch, quản lý tài nguyên, dự báo thời tiết (bản đồ thời tiết). Soạn nhạc không phải là một ứng dụng trực tiếp và phổ biến của bản đồ.

Bản đồ tỷ lệ lớn thể hiện chi tiết hơn, ít phải lược bỏ và đơn giản hóa các đối tượng địa lý hơn so với bản đồ tỷ lệ nhỏ. Do đó, mức độ khái quát hóa trên bản đồ tỷ lệ lớn thấp hơn.

Chức năng zoom trên bản đồ số thay đổi tỷ lệ hiển thị. Phóng to (zoom in) làm tăng tỷ lệ, hiển thị chi tiết hơn trên diện tích nhỏ hơn. Thu nhỏ (zoom out) làm giảm tỷ lệ, hiển thị tổng quan hơn trên diện tích rộng hơn.

Mũi tên chỉ hướng Bắc (kim chỉ bắc) là yếu tố trực tiếp và quan trọng nhất để định hướng bản đồ và sử dụng la bàn. Nó xác định phương Bắc thực tế trên bản đồ, từ đó xác định các hướng khác.

Bản đồ tỷ lệ lớn (ví dụ 1:10.000) thể hiện chi tiết trên diện tích nhỏ. Con đường, một đối tượng địa lý tuyến tính và hẹp, sẽ được mô tả chi tiết hơn trên bản đồ tỷ lệ lớn so với các đối tượng diện tích lớn như đại dương, quốc gia hoặc thành phố.

Tỷ lệ bản đồ nhỏ biểu thị mức độ thu nhỏ lớn, thể hiện khu vực rộng lớn trên một diện tích bản đồ nhỏ. Bản đồ thế giới bao quát toàn bộ bề mặt Trái Đất, do đó có tỷ lệ nhỏ nhất so với các bản đồ khu vực hoặc địa phương khác.

Xác định vị trí tương đối giúp người đọc bản đồ hiểu được vị trí của đối tượng trong mối tương quan với môi trường xung quanh, từ đó nắm bắt bối cảnh địa lý và các mối liên hệ không gian.

Đường đồng mức là đường nối các điểm có cùng độ cao trên bản đồ địa hình, cho phép người dùng đọc và ước tính độ cao của các địa điểm. Các yếu tố khác không trực tiếp thể hiện độ cao.

Kinh tuyến gốc, điểm khởi đầu để đo kinh độ, được đặt tại Đài thiên văn Greenwich ở London, Anh, và do đó được gọi là kinh tuyến Greenwich.

Phép chiếu Mercator bảo toàn góc phương vị, rất hữu ích cho hàng hải. Tuy nhiên, nó gây biến dạng diện tích lớn ở vĩ độ cao, làm cho các vùng cực trông lớn hơn nhiều so với thực tế.

Biến dạng bản đồ là hệ quả tất yếu của việc chiếu một bề mặt cong (hình cầu) lên một bề mặt phẳng. Đây là một vấn đề hình học cơ bản, không liên quan đến kỹ thuật vẽ, chất liệu hay ý muốn chủ quan của người vẽ.

Ký hiệu đường thường được dùng để biểu thị các đối tượng tuyến tính như ranh giới, sông, đường. Diện tích rừng là đối tượng diện tích, thường được thể hiện bằng ký hiệu vùng (màu sắc, hoa văn) chứ không phải ký hiệu đường.

Phép chiếu Gall-Peters là phép chiếu đẳng diện, được thiết kế để bảo toàn diện tích, thể hiện đúng tỷ lệ diện tích các quốc gia. Tuy nhiên, nó gây ra biến dạng hình dạng, đặc biệt làm kéo dài các châu lục theo chiều Bắc-Nam.

Tỷ lệ 1:50.000 nghĩa là 1 cm trên bản đồ = 50.000 cm trên thực địa. Đổi 50.000 cm ra mét ta được 500 mét (vì 1 mét = 100 cm).