Đề 9 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chi tiết máy

Hiện tượng `bó kẹt` xảy ra khi độ dôi (lượng giao nhau) giữa các chi tiết trong mối ghép quá lớn, gây ra lực ma sát lớn và cản trở chuyển động hoặc làm kẹt cứng mối ghép. Khe hở lớn không gây bó kẹt, độ dôi nhỏ hoặc vật liệu mềm không phải nguyên nhân chính gây bó kẹt do độ dôi quá lớn.

Bước xích (pitch) là khoảng cách tiêu chuẩn đo từ tâm của một chốt xích đến tâm của chốt xích kế tiếp. Bước xích là thông số quan trọng để xác định kích thước và khả năng chịu tải của xích cũng như tương thích với đĩa xích.

Tôi bề mặt (tôi cao tần, tôi ngọn lửa) là phương pháp xử lý nhiệt luyện tạo lớp bề mặt cứng, chịu mài mòn tốt trong khi lõi thép vẫn giữ được độ dẻo dai, chịu va đập. Ủ, thường hóa, ram là các phương pháp xử lý nhiệt luyện khác, có mục đích và hiệu quả khác nhau.

Thép hợp kim Cr-Ni (inox) có khả năng chịu nhiệt độ cao và chống ăn mòn tốt, phù hợp cho lò xo làm việc trong môi trường nhiệt độ cao. Thép cacbon, đồng thau, nhôm có giới hạn nhiệt độ làm việc thấp hơn.

Vai trò chính của dầu bôi trơn là tạo lớp màng mỏng giữa các bề mặt ma sát, giảm ma sát trực tiếp và mài mòn, từ đó giảm nhiệt sinh ra và tăng tuổi thọ chi tiết. Các đáp án khác không phải vai trò chính của dầu bôi trơn.

Bánh căng đai hoặc bánh căng xích (pulley căng, con lăn căng) được sử dụng để điều chỉnh độ căng của đai hoặc xích, đảm bảo lực căng phù hợp cho truyền động hiệu quả và tránh trượt hoặc chùng xích/đai. Khớp nối mềm liên kết trục, bộ giảm tốc giảm tốc độ, phanh cơ khí dùng để dừng hoặc giữ chi tiết.

Doa là phương pháp gia công tinh lỗ, được thực hiện sau khoan hoặc khoét để đạt độ chính xác cao về đường kính, độ trụ, độ nhám bề mặt và vị trí lỗ. Khoan là gia công lỗ ban đầu, khoét mở rộng lỗ, móc tạo hình dạng đặc biệt nhưng độ chính xác không bằng doa.

Bôi trơn ban đầu (thường dùng mỡ bôi trơn) khi lắp ráp ổ lăn nhằm tạo lớp màng bôi trơn ngay từ đầu, giảm ma sát và mài mòn trong giai đoạn khởi động khi hệ thống bôi trơn chính chưa hoạt động hiệu quả. Các đáp án khác không phải mục đích chính của bôi trơn ban đầu.

Dung sai là phạm vi sai lệch cho phép so với kích thước, hình dạng, vị trí danh nghĩa của chi tiết máy. Nó quy định mức độ chính xác chấp nhận được trong chế tạo. Không có độ chính xác tuyệt đối trong thực tế gia công.

Ổ bi côn có thiết kế đặc biệt cho phép chịu đồng thời cả tải hướng kính và tải dọc trục. Ổ bi đỡ chủ yếu chịu tải hướng kính, ổ đũa trụ chịu tải hướng kính lớn, ổ đũa kim chịu tải hướng kính nhưng kích thước nhỏ gọn.

Mối ghép ren (vít, bu lông, đai ốc) là mối ghép tháo được, cho phép lắp và tháo nhiều lần mà không ảnh hưởng đến độ bền và độ chính xác. Các mối ghép hàn, đinh tán, keo là mối ghép không tháo được hoặc khó tháo lắp nhiều lần.

Mài là phương pháp gia công tinh, thường được sử dụng sau các phương pháp gia công khác (phay, tiện, bào) để đạt được độ chính xác kích thước, hình dạng và độ bóng bề mặt cao cho bánh răng. Phay, tiện, bào là các phương pháp gia công thô hoặc bán tinh.

Ren tam giác (ren hệ mét, ren Anh) là loại ren phổ biến nhất, có khả năng chịu lực dọc trục và lực xiết tốt nhờ góc ren và hình dạng răng. Ren vuông và ren hình thang thường dùng cho truyền động, ren răng cưa chịu lực một chiều.

Phớt chặn dầu (seal) có chức năng chính là làm kín, ngăn chặn sự rò rỉ chất bôi trơn ra ngoài và ngăn chặn bụi bẩn, tạp chất xâm nhập vào bên trong hệ thống. Các đáp án khác không phải công dụng chính của phớt.

Mỏi kim loại là hiện tượng phá hủy do ứng suất thay đổi tuần hoàn (tải trọng lặp đi lặp lại) theo thời gian, ngay cả khi ứng suất cực đại nhỏ hơn giới hạn bền tĩnh của vật liệu. Tải trọng tĩnh không gây mỏi, ứng suất vượt giới hạn bền gây phá hủy tức thời, nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng nhưng không phải nguyên nhân chính gây mỏi.

Sai số lắp ghép `dương` (ký hiệu (+) trước giá trị sai số) trong mối ghép có khe hở có nghĩa là kích thước lỗ thực tế lớn hơn kích thước trục thực tế, tạo ra khe hở giữa hai chi tiết. Sai số âm (-) hoặc bằng 0 sẽ tương ứng với mối ghép có độ dôi hoặc trung gian.

Lò xo (đặc biệt là lò xo giảm chấn) được thiết kế để hấp thụ năng lượng rung động và giảm chấn động trong hệ thống. Vòng bi hỗ trợ chuyển động quay, bánh răng côn truyền động giữa trục vuông góc, ống lót thường dùng để dẫn hướng hoặc bôi trơn.

Khớp nối đàn hồi có khả năng bù sai lệch tâm, sai lệch góc và giảm rung động giữa các trục. Khớp nối cứng không có khả năng này. Bánh răng côn truyền chuyển động giữa trục vuông góc, ổ đỡ chặn chịu lực dọc trục.

Ưu điểm chính của đai răng là khả năng truyền động chính xác, không bị trượt do có các răng khớp với rãnh trên puli. Đai dẹt và đai thang có thể bị trượt. Đai răng thường có giá thành cao hơn và yêu cầu puli đặc biệt, lắp đặt và bảo trì có thể phức tạp hơn tùy ứng dụng.

Cơ cấu vít me - đai ốc là cơ cấu cơ bản để biến đổi chuyển động quay thành tịnh tiến (ví dụ: bàn máy CNC, cơ cấu nâng hạ). Bánh răng trụ răng thẳng truyền chuyển động quay giữa trục song song, khớp các đăng truyền chuyển động giữa trục lệch góc, ly hợp dùng để đóng ngắt truyền động.

Vòng bi chặn (ổ đỡ chặn) được thiết kế đặc biệt để chịu tải trọng dọc trục (lực tác dụng theo phương trục quay). Vòng bi cầu và vòng bi đũa chủ yếu chịu tải hướng kính (lực vuông góc với trục quay). Vòng bi côn chịu cả hai loại tải nhưng vòng bi chặn chuyên dụng cho tải dọc trục.

Khớp nối răng có khả năng truyền moment xoắn lớn và có thể bù sai lệch nhỏ về đồng tâm. Khớp nối trục vít không phổ biến, khớp nối thủy lực phức tạp hơn, khớp nối đàn hồi thường dùng khi cần giảm rung động và bù sai lệch lớn hơn nhưng khả năng truyền moment xoắn có thể hạn chế hơn khớp nối răng.

Ổ trượt có bề mặt tiếp xúc lớn, được bôi trơn bằng lớp dầu nên hoạt động êm ái, ít ồn hơn so với ổ lăn có các con lăn gây tiếng ồn. Ổ lăn có ma sát lăn nhỏ hơn và chịu tải hướng tâm, tốc độ cao tốt hơn.

Hiện tượng `ăn khớp` chỉ sự tiếp xúc và tương tác giữa các răng của hai bánh răng khi chúng quay và truyền lực cho nhau. Đây là quá trình cơ bản để hệ thống bánh răng hoạt động.

Độ dẻo dai (đặc biệt là độ dai va đập) là khả năng vật liệu hấp thụ năng lượng va đập mà không bị phá hủy giòn. Với chi tiết chịu tải va đập mạnh, độ dẻo dai quan trọng hơn độ bền kéo, độ cứng hay giới hạn bền mỏi (thường liên quan đến tải trọng tĩnh hoặc tải trọng thay đổi tuần hoàn).

Kiểm tra bằng chất lỏng thẩm thấu (PT - Penetrant Testing) là phương pháp hiệu quả để phát hiện các khuyết tật bề mặt và gần bề mặt như vết nứt, rỗ xốp trên vật liệu kim loại và phi kim loại. Siêu âm phát hiện khuyết tật bên trong, chụp ảnh phóng xạ cũng vậy, mắt thường chỉ phát hiện khuyết tật lớn trên bề mặt.

Độ bền của trục phụ thuộc chủ yếu vào khả năng chịu ứng suất xoắn và uốn phát sinh trong quá trình làm việc. Màu sắc và khối lượng riêng ít ảnh hưởng đến độ bền, độ nhám bề mặt ảnh hưởng đến ma sát và tuổi thọ nhưng không phải yếu tố quyết định độ bền bằng ứng suất.

Bánh răng là chi tiết máy truyền động quay giữa các trục, có thể thay đổi tốc độ và moment thông qua tỷ số truyền. Ổ lăn hỗ trợ chuyển động quay, khớp nối liên kết trục, đai truyền cũng truyền chuyển động quay nhưng thường dùng cho trục không song song hoặc khoảng cách xa hơn.

Then hoa thân khai (then hoa định hình) có dạng răng đặc biệt, phân bố lực đều hơn trên bề mặt tiếp xúc, do đó có khả năng chịu tải xoắn lớn nhất so với các dạng then hoa khác như răng thẳng, chữ nhật, tam giác. Then hoa răng thẳng và chữ nhật chịu tải kém hơn, then hoa tam giác ít phổ biến.

Tỷ số truyền (i) của bộ truyền bánh răng được tính bằng tỷ số số răng của bánh bị dẫn (z2) chia cho số răng của bánh dẫn (z1) (i = z2/z1). Hoặc cũng có thể tính bằng tỷ số vận tốc góc (hoặc số vòng quay) của bánh dẫn chia cho bánh bị dẫn.