Đề 1 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dược động học

Mô hình hóa và mô phỏng dược động học là công cụ mạnh mẽ trong phát triển thuốc, giúp dự đoán hành vi dược động học của thuốc ở người, thiết kế các nghiên cứu hiệu quả hơn, tối ưu hóa liều dùng và giảm thiểu rủi ro, đồng thời giảm số lượng thử nghiệm trên động vật và người, góp phần vào quá trình phát triển thuốc nhanh chóng và hiệu quả hơn.

BBB là một hàng rào bảo vệ não, được tạo thành từ các tế bào nội mô mạch máu não liên kết chặt chẽ. Nó hạn chế sự khuếch tán của nhiều chất, đặc biệt là các chất tan trong nước, ion hóa và có kích thước lớn, vào não, bảo vệ não khỏi các chất độc hại nhưng cũng gây khó khăn cho việc đưa thuốc điều trị bệnh não.

Thuốc liên kết với protein huyết tương không thể khuếch tán vào mô hoặc bị chuyển hóa và thải trừ. Do đó, liên kết protein làm giảm lượng thuốc tự do, làm chậm quá trình thải trừ và kéo dài thời gian bán thải.

Sinh tương đương đề cập đến việc hai dạng bào chế thuốc chứa cùng một hoạt chất có sinh khả dụng tương tự nhau, tức là có tốc độ và mức độ hấp thu tương đương khi dùng cùng một liều lượng. Các thuốc sinh tương đương có thể thay thế lẫn nhau.

Tương tác thuốc dược động học liên quan đến việc một thuốc thay đổi các thông số dược động học của thuốc khác, tức là ảnh hưởng đến quá trình hấp thu, phân phối, chuyển hóa hoặc thải trừ (ADME).

Độ thanh thải (CL) là thước đo khả năng loại bỏ thuốc khỏi cơ thể, thường được biểu thị bằng thể tích máu được làm sạch thuốc trên một đơn vị thời gian (ví dụ: mL/phút, L/giờ).

Thời gian bán thải (t½) tỉ lệ thuận với thể tích phân phối (Vd) và tỉ lệ nghịch với độ thanh thải (CL). Công thức: t½ = 0.693 * (Vd/CL).

Thuốc ức chế enzyme CYP450 sẽ làm giảm hoạt động của enzyme, dẫn đến giảm chuyển hóa của các thuốc khác được chuyển hóa bởi enzyme đó. Điều này có thể làm tăng nồng độ của thuốc bị ức chế, có thể gây độc tính hoặc tăng tác dụng dược lý.

Sự khác biệt giữa các cá thể về dược động học là do nhiều yếu tố, bao gồm di truyền (đa hình enzyme chuyển hóa), tuổi tác (chức năng gan thận thay đổi), bệnh lý (suy gan, suy thận), tương tác thuốc, chế độ ăn uống, hút thuốc, uống rượu, và các yếu tố môi trường khác.

Mô hình một ngăn đơn giản hóa cơ thể thành một ngăn duy nhất, giả định thuốc phân bố tức thì và đồng đều vào tất cả các mô và dịch cơ thể sau khi vào tuần hoàn chung.

Hệ số chiết tách gan cao chỉ ra rằng một lượng lớn thuốc được loại bỏ hoặc chuyển hóa bởi gan trong lần đầu tiên thuốc đi qua gan (chuyển hóa bước một). Điều này dẫn đến sinh khả dụng đường uống thấp.

Đường tĩnh mạch đưa thuốc trực tiếp vào tuần hoàn chung, bỏ qua đường tiêu hóa và gan, do đó tránh được chuyển hóa bước một. Đường dưới lưỡi và trực tràng cũng có thể tránh được một phần chuyển hóa bước một, nhưng đường tĩnh mạch là con đường hiệu quả nhất.

Dược động học quần thể nghiên cứu sự biến đổi dược động học giữa các cá thể trong một quần thể bệnh nhân, nhằm xác định các yếu tố (như tuổi, giới tính, chức năng gan thận, di truyền...) ảnh hưởng đến dược động học và tối ưu hóa liều dùng thuốc cho từng nhóm bệnh nhân.

Tỷ lệ thải trừ thuốc qua thận là một quá trình dược động học liên quan đến việc loại bỏ thuốc khỏi cơ thể, không trực tiếp ảnh hưởng đến quá trình hấp thu thuốc từ đường tiêu hóa.

Hấp thu là quá trình thuốc di chuyển từ vị trí dùng thuốc vào máu.

Trong dược động học tuyến tính, các thông số dược động học không thay đổi theo liều hoặc nồng độ. Trong dược động học phi tuyến tính (phụ thuộc nồng độ), một hoặc nhiều quá trình ADME bị bão hòa, dẫn đến các thông số dược động học thay đổi theo liều hoặc nồng độ.

Trạng thái ổn định đạt được khi tốc độ đưa thuốc vào cơ thể bằng tốc độ thải trừ thuốc, dẫn đến nồng độ thuốc trong huyết tương dao động trong một khoảng hẹp và tương đối ổn định sau khi dùng thuốc lặp lại.

Chuyển hóa bước một ở gan làm giảm đáng kể lượng thuốc nguyên vẹn đến tuần hoàn chung, do đó ảnh hưởng lớn nhất đến sinh khả dụng đường uống.

Vd là một chỉ số biểu kiến, phản ánh thể tích dịch cơ thể cần thiết để chứa toàn bộ lượng thuốc trong cơ thể ở cùng nồng độ đo được trong huyết tương. Vd cao gợi ý thuốc phân bố rộng rãi vào mô.

Thuốc phóng thích kéo dài được bào chế để giải phóng thuốc từ từ theo thời gian, giúp duy trì nồng độ thuốc trong máu ổn định trong thời gian dài hơn, giảm số lần dùng thuốc mỗi ngày, cải thiện sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân.

Màng tế bào có bản chất lipid, do đó các phân tử không ion hóa, tan trong lipid dễ dàng khuếch tán qua màng hơn so với các phân tử ion hóa, tan trong nước.

Vì thời gian bán thải tỉ lệ nghịch với độ thanh thải, khi độ thanh thải giảm, thời gian bán thải sẽ tăng lên, thuốc sẽ tồn tại lâu hơn trong cơ thể.

Họ enzyme Cytochrome P450 (CYP) là hệ thống enzyme chính tham gia vào chuyển hóa Pha I của nhiều loại thuốc.

Liều tấn công là liều khởi đầu cao hơn được sử dụng để nhanh chóng đạt được nồng độ thuốc điều trị trong huyết tương, đặc biệt hữu ích cho các thuốc có thời gian bán thải dài.

Thận là cơ quan thải trừ chính của nhiều loại thuốc. Suy thận làm giảm khả năng thải trừ thuốc qua thận, dẫn đến tích lũy thuốc trong cơ thể, có thể gây độc tính. Do đó, cần điều chỉnh liều dùng thuốc ở bệnh nhân suy thận.

Phản ứng liên hợp glucuronide là một phản ứng Pha II, trong đó acid glucuronic được gắn vào thuốc hoặc chất chuyển hóa Pha I để tạo ra các chất chuyển hóa phân cực hơn, dễ tan trong nước và dễ thải trừ hơn.

Phản ứng Pha I thường là các phản ứng chức năng hóa, thêm hoặc bộc lộ nhóm chức năng (như -OH, -NH2, -SH) thông qua oxy hóa, khử, hoặc thủy phân, thường được thực hiện bởi enzyme cytochrome P450.

Thải trừ thuốc qua thận là một quá trình phức tạp bao gồm lọc cầu thận (thuốc tự do được lọc qua cầu thận), bài tiết chủ động ở ống thận (vận chuyển thuốc từ máu vào ống thận) và tái hấp thu ở ống thận (thuốc từ ống thận trở lại máu).

TDM được sử dụng để cá nhân hóa liều dùng thuốc, đặc biệt quan trọng cho các thuốc có khoảng trị liệu hẹp (khoảng cách nhỏ giữa nồng độ hiệu quả và nồng độ độc), giúp đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh độc tính.

Độ tan trong lipid ảnh hưởng đến khả năng thuốc vượt qua màng tế bào, do đó ảnh hưởng đến hấp thu (qua màng ruột), phân phối (vào các mô và qua hàng rào máu não) và thải trừ (tái hấp thu ở ống thận).