Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Sinh học di truyền

Giao phối ngẫu nhiên kết hợp các alen khác nhau trong quần thể một cách ngẫu nhiên, tạo ra vô số kiểu gen mới, đóng góp lớn nhất vào sự đa dạng di truyền. Đột biến tạo ra alen mới, chọn lọc và di nhập ảnh hưởng đến tần số alen, nhưng giao phối ngẫu nhiên tạo ra tổ hợp gen đa dạng.

Thoái hóa giống thường xảy ra ở sinh vật giao phối gần (giao phối cận huyết) do làm tăng tần số kiểu gen đồng hợp lặn, biểu hiện các gen lặn có hại. Sinh vật tự thụ phấn cũng có thể thoái hóa giống, nhưng giao phối gần thường phổ biến hơn ở động vật.

Quy luật phân li của Mendel phát biểu rằng mỗi cặp alen phân li độc lập nhau trong quá trình giảm phân, mỗi giao tử chỉ nhận được một alen từ mỗi cặp. Quy luật phân li độc lập nói về sự phân li độc lập của nhiều cặp gen.

Cách ly con lai bất thụ là cơ chế cách ly sinh sản sau hợp tử, xảy ra sau khi giao tử đã thụ tinh và hợp tử đã hình thành, nhưng con lai không có khả năng sinh sản. Cách ly tập tính, thời gian, cơ học là cơ chế cách ly trước hợp tử, ngăn chặn việc giao phối hoặc thụ tinh.

Tỉ lệ phân li kiểu hình 9:3:3:1 ở F2 trong phép lai hai cặp tính trạng là tỉ lệ điển hình của quy luật phân li độc lập của Mendel, chứng tỏ hai cặp gen nằm trên hai cặp nhiễm sắc thể tương đồng khác nhau và phân li độc lập.

Phiên mã là quá trình tổng hợp mRNA từ khuôn DNA. Sao chép DNA nhân đôi DNA, dịch mã tổng hợp protein từ mRNA, và đột biến là sự thay đổi trong trình tự DNA.

Di truyền liên kết gen xảy ra khi các gen nằm trên cùng một nhiễm sắc thể và đủ gần nhau để có xu hướng di truyền cùng nhau, không tuân theo quy luật phân li độc lập hoàn toàn.

Ribosome là bào quan thực hiện quá trình dịch mã, có vai trò đọc mã di truyền trên mRNA (codon) và liên kết các amino acid được tRNA mang đến để tạo thành chuỗi polypeptide. Tổng hợp mRNA là phiên mã, vận chuyển amino acid là vai trò của tRNA, sao chép DNA là replication.

Đột biến thay thế (substitution) là loại đột biến điểm trong đó một nucleotide được thay thế bằng một nucleotide khác. Mất đoạn và thêm đoạn liên quan đến việc mất hoặc thêm nucleotide, đảo vị là sự đảo ngược một đoạn DNA.

Giao phối ngẫu nhiên không tự nó làm thay đổi tần số alen của quần thể, mà chỉ tạo ra các tổ hợp kiểu gen mới từ các alen đã có. Đột biến tạo alen mới, chọn lọc và di nhập gen làm thay đổi tần số alen.

Biến dị tổ hợp là nguồn biến dị thứ cấp, được tạo ra từ sự lai hữu tính thông qua quá trình phân li độc lập và tổ hợp tự do của nhiễm sắc thể, trao đổi chéo, tạo ra vô số kiểu gen khác nhau cho chọn lọc tự nhiên tác động. Đột biến gen và nhiễm sắc thể là nguồn sơ cấp, thường biến không di truyền.

Liệu pháp gene thuộc lĩnh vực công nghệ gen (kỹ thuật di truyền), không phải công nghệ tế bào. Nhân bản vô tính, nuôi cấy mô tế bào thực vật, lai tế bào soma đều là ứng dụng của công nghệ tế bào.

Nuôi cấy mô tế bào thực vật (vi nhân giống) là phương pháp nhân nhanh giống cây trồng quý hiếm trong thời gian ngắn, tạo ra số lượng lớn cây con đồng nhất về mặt di truyền. Lai hữu tính và chọn giống thuần là phương pháp truyền thống, gây đột biến đa bội tạo giống mới chứ không nhân nhanh giống cũ.

Chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp lên kiểu hình của sinh vật, vì kiểu hình là đặc điểm mà môi trường tác động và chọn lọc. Kiểu gen quy định kiểu hình, alen là một phần của kiểu gen, nhiễm sắc thể chứa gen, nhưng chọn lọc trực tiếp `nhìn thấy` và `chọn` kiểu hình.

Sản xuất phân bón hóa học không phải là ứng dụng của công nghệ sinh học trong y học. Vaccine tái tổ hợp, liệu pháp gene và chẩn đoán bệnh di truyền là các ứng dụng quan trọng của công nghệ sinh học trong y học.

Vùng khởi động (promoter) là vị trí gắn kết của RNA polymerase để bắt đầu phiên mã. Đột biến ở vùng này có thể làm thay đổi khả năng gắn kết của RNA polymerase, dẫn đến ngăn chặn hoặc giảm hiệu quả quá trình phiên mã gen đó.

Plasmid là phân tử DNA nhỏ, dạng vòng, có khả năng tự nhân đôi trong tế bào vi khuẩn và thường được sử dụng làm vector chuyển gen để đưa gen mong muốn vào tế bào chủ trong kỹ thuật di truyền. Ribosome, Lysosome, Peroxisome không phải vector chuyển gen.

Đột biến là nhân tố tiến hóa tạo ra nguồn biến dị di truyền sơ cấp, cung cấp nguyên liệu thô cho quá trình tiến hóa. Chọn lọc tự nhiên sàng lọc biến dị, giao phối không ngẫu nhiên và di nhập gen làm thay đổi tần số alen và kiểu gen hiện có, nhưng không tạo ra biến dị mới.

DNA polymerase tham gia vào quá trình nhân đôi DNA, không phải dịch mã. mRNA, tRNA và ribosome là các thành phần thiết yếu của bộ máy dịch mã, thực hiện việc giải mã thông tin di truyền từ mRNA thành chuỗi polypeptide.

Trong phép lai phân tích, cá thể mang kiểu hình trội cần được lai với cá thể đồng hợp lặn (aa) để xác định kiểu gen của nó (AA hay Aa) dựa trên tỉ lệ kiểu hình ở đời con. Lai với đồng hợp trội hoặc dị hợp không phải phép lai phân tích chuẩn để xác định kiểu gen trội.

Di truyền ngoài nhiễm sắc thể không tuân theo quy luật Mendel vì gen nằm trong tế bào chất (ti thể, lục lạp) và di truyền theo dòng mẹ (chủ yếu từ tế bào trứng). Các phát biểu còn lại đúng về di truyền ngoài nhiễm sắc thể.

Thí nghiệm Meselson-Stahl chứng minh nhân đôi bán bảo tồn. Thế hệ 1: 100% lai (N15-N14). Thế hệ 2: 50% lai (N15-N14), 50% N14-N14. Vậy tỉ lệ DNA hoàn toàn N14 là 50%.

Enzyme giới hạn (restriction enzyme) là enzyme cắt DNA tại các trình tự nucleotide đặc hiệu, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các đoạn DNA mong muốn trong công nghệ di truyền. DNA polymerase tổng hợp DNA, ligase nối các đoạn DNA, RNA polymerase tổng hợp RNA.

Chromosome là cấu trúc mang vật chất di truyền DNA ở sinh vật nhân chuẩn. Ribosome liên quan đến tổng hợp protein, Lysosome và Peroxisome là bào quan thực hiện các chức năng khác trong tế bào.

mRNA (ARN thông tin) mang bản sao thông tin di truyền từ DNA trong nhân ra ribosome ở tế bào chất để làm khuôn mẫu cho quá trình tổng hợp protein. tRNA vận chuyển amino acid, rRNA cấu tạo ribosome, snRNA tham gia vào quá trình xử lý ARN.

Khi P thuần chủng tương phản (AA x aa), F1 sẽ dị hợp (Aa) và đồng tính trội. F2 từ phép lai F1xF1 (Aa x Aa) sẽ cho tỉ lệ 3 trội : 1 lặn. P dị hợp sẽ không cho F1 đồng tính.

Người phụ nữ bình thường có bố bị mù màu sẽ có kiểu gen X^AX^a (vì nhận X^a từ bố). Người chồng bình thường có kiểu gen X^AY. Sơ đồ lai: X^AX^a x X^AY -> Con trai: 1/4 X^AY (bình thường), 1/4 X^aY (mù màu). Xác suất con trai mù màu là 25%.

DNA polymerase là enzyme chính tổng hợp mạch DNA mới bằng cách thêm các nucleotide vào đầu 3` của mạch khuôn. Tháo xoắn DNA do helicase, nối đoạn Okazaki do ligase, loại bỏ RNA primer do enzyme khác (ví dụ nuclease).

Codon là bộ ba nucleotide mã hóa cho axit amin, nằm trên phân tử mRNA và được đọc trong quá trình dịch mã. tRNA mang anticodon và rRNA là thành phần của ribosome.

Theo định luật Hardy-Weinberg, p + q = 1, suy ra p = 1 - q = 1 - 0.4 = 0.6. Tần số kiểu gen dị hợp 2pq = 2 * 0.6 * 0.4 = 0.48.