Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dịch tễ học

Giá trị OR (Odds Ratio) = 0.5 cho thấy cơ hội phơi nhiễm ở nhóm bệnh bằng một nửa so với nhóm bệnh chứng. OR < 1 thường chỉ ra yếu tố phơi nhiễm có thể là yếu tố bảo vệ, làm giảm cơ hội mắc bệnh.

Dịch tễ học phân tích đi sâu vào việc tìm hiểu nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh. Nó sử dụng các thiết kế nghiên cứu như nghiên cứu когорт và bệnh chứng để kiểm tra giả thuyết về mối quan hệ nhân quả giữa phơi nhiễm và bệnh tật.

Tỷ lệ tử vong thô là một chỉ số đo lường mức độ tử vong chung trong một quần thể. Nó được tính bằng tổng số ca tử vong trong một khoảng thời gian (thường là một năm) chia cho dân số trung bình trong cùng khoảng thời gian đó, thường được biểu thị trên 1000 dân.

Tỷ lệ mắc đo lường tần suất xuất hiện các ca bệnh mới trong một quần thể có nguy cơ trong một khoảng thời gian nhất định, thường được biểu thị dưới dạng số ca mới trên 1000 người-năm.

Phòng ngừa thứ cấp nhằm mục đích phát hiện sớm bệnh (thông qua sàng lọc) và can thiệp kịp thời để giảm mức độ nghiêm trọng và ngăn ngừa biến chứng, trước khi bệnh trở nên rõ ràng và gây ra hậu quả nặng nề.

Nghiên cứu когорт theo dõi nhóm người theo thời gian và so sánh tỷ lệ mắc bệnh giữa các nhóm phơi nhiễm khác nhau (hút thuốc vs. không hút thuốc) là một thiết kế nghiên cứu dịch tễ học phân tích. Mục tiêu là phân tích mối quan hệ giữa hút thuốc và ung thư phổi, không chỉ mô tả tình hình bệnh tật.

Dịch tễ học mô tả tập trung vào việc mô tả bức tranh tổng quan về bệnh tật (tần suất, phân bố, xu hướng), tạo cơ sở cho việc nghiên cứu phân tích về sau. Xác định yếu tố nguy cơ là mục tiêu chính của dịch tễ học phân tích.

Đại dịch (pandemic) là một dịch bệnh lan rộng trên phạm vi quốc tế, vượt qua biên giới quốc gia và ảnh hưởng đến một số lượng lớn người trên toàn cầu. COVID-19 là một ví dụ điển hình về đại dịch.

Nghiên cứu bệnh chứng là phù hợp nhất trong điều tra dịch bệnh thực phẩm. Các nhà dịch tễ học có thể so sánh nhóm người bị bệnh (ca bệnh) với nhóm người không bị bệnh (chứng) đã ăn tại nhà hàng đó để xác định thực phẩm nghi ngờ gây bệnh.

Giá trị RR (Relative Risk) = 2.0 cho thấy nguy cơ tương đối của việc mắc bệnh ở nhóm phơi nhiễm cao gấp đôi so với nhóm không phơi nhiễm. RR > 1 chỉ ra yếu tố phơi nhiễm làm tăng nguy cơ.

Độ đặc hiệu là tỷ lệ kết quả xét nghiệm âm tính trong số những người thực sự không mắc bệnh (âm tính thật). Nó đo lường khả năng của xét nghiệm trong việc loại trừ những người không mắc bệnh, tránh kết quả dương tính giả.

Giá trị tiên đoán dương tính (PPV) - xác suất một người có kết quả xét nghiệm dương tính thực sự mắc bệnh - phụ thuộc vào cả độ nhạy, độ đặc hiệu của xét nghiệm và tỷ lệ hiện mắc của bệnh trong quần thể. Khi tỷ lệ hiện mắc thấp, PPV thường thấp hơn.

Nghiên cứu bệnh chứng hiệu quả để nghiên cứu các bệnh hiếm gặp hoặc bệnh có thời gian phát triển dài vì nó bắt đầu với những người đã mắc bệnh (ca bệnh) và so sánh với nhóm không mắc bệnh (chứng) để hồi cứu về phơi nhiễm trong quá khứ.

Giá trị tiên đoán dương tính (PPV) là yếu tố quan trọng nhất vì nó cho biết xác suất một người có kết quả xét nghiệm dương tính thực sự mắc bệnh trong quần thể cụ thể. PPV giúp đánh giá lợi ích thực tế của việc sàng lọc trong việc phát hiện ca bệnh thật và tránh can thiệp không cần thiết do dương tính giả.

Sàng lọc bệnh được thực hiện trên quần thể có vẻ khỏe mạnh để phát hiện những người có khả năng mắc bệnh nhưng chưa có triệu chứng, nhằm can thiệp sớm và cải thiện tiên lượng bệnh.

Giám sát dịch tễ học là quá trình thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu về sức khỏe một cách liên tục và có hệ thống, nhằm cung cấp thông tin kịp thời cho các hành động y tế công cộng, như phát hiện sớm dịch bệnh, theo dõi xu hướng bệnh tật, và đánh giá hiệu quả can thiệp.

Bệnh dịch tễ địa phương (endemic) là bệnh thường xuyên xuất hiện ở một khu vực nhất định, với tỷ lệ mắc bệnh tương đối ổn định theo thời gian. Ví dụ: sốt rét là bệnh dịch tễ địa phương ở nhiều vùng nhiệt đới.

Nguồn lây là nơi tác nhân gây bệnh tồn tại, sinh sản và phát triển tự nhiên. Nguồn lây có thể là người, động vật, môi trường (đất, nước).

Dịch tễ học tập trung vào việc nghiên cứu sự phân bố (ai, ở đâu, khi nào) và các yếu tố quyết định (tại sao) của các trạng thái hoặc sự kiện liên quan đến sức khỏe trong quần thể cụ thể, và ứng dụng của nghiên cứu này để kiểm soát các vấn đề sức khỏe.

Tăng cỡ mẫu nghiên cứu giúp tăng độ chính xác thống kê và giảm sai số ngẫu nhiên, nhưng không trực tiếp giải quyết sai số thông tin. Sai số thông tin phát sinh từ lỗi trong thu thập hoặc đo lường dữ liệu (ví dụ: sai số nhớ lại, sai số người quan sát). Các biện pháp khác (câu hỏi chuẩn hóa, đào tạo, слепой) tập trung vào giảm sai số thông tin.

Độ nhạy là tỷ lệ kết quả xét nghiệm dương tính trong số những người thực sự mắc bệnh (dương tính thật). Nó đo lường khả năng của xét nghiệm trong việc phát hiện bệnh, tránh bỏ sót ca bệnh (âm tính giả).

Truyền qua tiếp xúc trực tiếp là hình thức truyền bệnh trực tiếp, xảy ra khi tác nhân gây bệnh truyền trực tiếp từ người nhiễm bệnh sang người khỏe mạnh mà không qua vật trung gian. Các hình thức còn lại (qua không khí, vật trung gian, phương tiện chung) là các hình thức truyền bệnh gián tiếp.

Dịch (epidemic) là sự bùng phát bệnh với số lượng ca bệnh tăng đột biến và vượt quá mức bình thường trong một khu vực nhất định. Nó cho thấy có sự gia tăng nhanh chóng về nguy cơ mắc bệnh trong cộng đồng.

Tỷ lệ hiện mắc đo lường tỷ lệ người trong một quần thể mắc một bệnh cụ thể tại một thời điểm cụ thể, bao gồm cả những ca bệnh đã tồn tại từ trước và những ca bệnh mới phát sinh.

Nghiên cứu когорт là nghiên cứu dọc theo thời gian, theo dõi một nhóm когорт (nhóm người có chung đặc điểm) để xem xét sự phát triển bệnh tật ở những người phơi nhiễm và không phơi nhiễm với yếu tố nghi ngờ.

Dịch tễ học can thiệp (hay còn gọi là dịch tễ học thử nghiệm) tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp (ví dụ: chương trình tiêm chủng, chiến dịch truyền thông sức khỏe) trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng và phòng chống bệnh tật. Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng và thử nghiệm cộng đồng là các ví dụ của dịch tễ học can thiệp.

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ đáng kể dân số (thường thông qua tiêm chủng hoặc mắc bệnh trước đó) trở nên miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm, làm giảm khả năng lây lan bệnh trong cộng đồng và bảo vệ những người chưa miễn dịch (như trẻ sơ sinh hoặc người có bệnh nền).

Yếu tố nhiễu là một biến số ngoại sinh liên quan đến cả yếu tố phơi nhiễm đang nghiên cứu và kết quả, làm sai lệch mối quan hệ thực tế giữa phơi nhiễm và kết quả. Để kết luận mối quan hệ nhân quả chính xác, cần kiểm soát yếu tố nhiễu.

Màu mắt là một đặc điểm thể chất không trực tiếp tác động đến sức khỏe theo mô hình dịch tễ học về yếu tố quyết định sức khỏe. Các yếu tố khác như di truyền, môi trường, và hệ thống y tế đều được công nhận là yếu tố quyết định sức khỏe.

Sai số chọn lọc phát sinh khi quá trình chọn người tham gia nghiên cứu tạo ra các nhóm không đại diện cho quần thể mà từ đó họ được chọn, dẫn đến kết quả nghiên cứu bị sai lệch so với thực tế trong quần thể chung.