Đề 12 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Xã hội học

Thuyết tương tác biểu tượng, tiêu biểu bởi Mead và Cooley, tập trung vào cách xã hội được xây dựng thông qua tương tác hàng ngày giữa các cá nhân. Ý nghĩa được tạo ra và chia sẻ thông qua biểu tượng (ngôn ngữ, cử chỉ, vật thể), và chính những ý nghĩa này định hình hành vi và tương tác xã hội.

Vòng luẩn quẩn của nghèo đói mô tả tình trạng nghèo đói tự duy trì và lặp lại qua các thế hệ. Những người nghèo thiếu cơ hội về giáo dục, việc làm, y tế, v.v., dẫn đến việc con cái họ cũng gặp phải tình trạng tương tự, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó thoát ra.

Toàn cầu hóa bao gồm sự tăng cường liên kết kinh tế, văn hóa và xã hội giữa các quốc gia trên toàn thế giới. Vai trò của các tổ chức quốc tế (như Liên Hợp Quốc, WTO, IMF) thực tế lại tăng lên trong quá trình toàn cầu hóa để quản lý và điều phối các vấn đề toàn cầu, chứ không suy giảm.

Kiểm soát xã hội là tập hợp các cơ chế, quy trình và biện pháp mà xã hội sử dụng để đảm bảo các thành viên tuân thủ các chuẩn mực và duy trì trật tự xã hội. Nó bao gồm cả kiểm soát chính thức (luật pháp, cảnh sát) và không chính thức (gia đình, dư luận).

Gia đình hạt nhân (nuclear family) là loại hình gia đình cơ bản bao gồm cha mẹ (hoặc một phụ huynh) và con cái ruột hoặc con nuôi. Gia đình mở rộng bao gồm thêm các thành viên khác như ông bà, cô dì, chú bác. Gia đình đơn thân chỉ có một phụ huynh và con cái.

Di động xã hội trong thế hệ (intragenerational mobility) đề cập đến sự thay đổi địa vị xã hội của một cá nhân trong suốt cuộc đời của họ, không so sánh với thế hệ trước. Di động xã hội giữa các thế hệ (intergenerational mobility) và di động dọc đều liên quan đến sự thay đổi so với thế hệ trước.

Khảo sát bằng bảng hỏi là phương pháp định lượng hiệu quả để thu thập dữ liệu từ một mẫu lớn. Nó cho phép thu thập thông tin chuẩn hóa từ nhiều người một cách nhanh chóng và có thể phân tích thống kê để tìm ra xu hướng và mối quan hệ.

Xa lánh theo Marx mô tả tình trạng người lao động mất kết nối với các khía cạnh quan trọng của lao động và cuộc sống của họ trong xã hội tư bản. Họ bị xa lánh khỏi sản phẩm mình làm ra, quá trình lao động, bản thân và đồng loại, dẫn đến cảm giác bất lực và vô nghĩa.

Vai trò xã hội là tập hợp các kỳ vọng hành vi gắn liền với một vị trí xã hội cụ thể. Nó mô tả cách một cá nhân được mong đợi hành động khi họ đảm nhận một vị trí nhất định trong xã hội.

Giai cấp xã hội chủ yếu được xác định bởi địa vị kinh tế, bao gồm thu nhập, tài sản và cơ hội kinh tế. Các yếu tố khác như địa vị chính trị, nguồn gốc gia đình và trình độ học vấn có thể liên quan nhưng không phải yếu tố cốt lõi định nghĩa giai cấp trong xã hội học.

Kỳ thị là quá trình xã hội gán ghép những đặc điểm tiêu cực, bị coi là lệch lạc hoặc đáng xấu hổ cho một nhóm người hoặc cá nhân. Điều này dẫn đến sự xa lánh, phân biệt đối xử và hạn chế cơ hội của những người bị kỳ thị.

Tự tử vị kỷ (egoistic suicide) theo Durkheim là kết quả của sự hòa nhập xã hội thấp và cảm giác cô lập, thiếu sự ràng buộc xã hội. `Sự gắn kết xã hội quá mức` lại là đặc điểm của tự tử vị tha (altruistic suicide), một loại tự tử khác theo Durkheim.

Phỏng vấn sâu là phương pháp định tính chủ yếu để hiểu sâu sắc trải nghiệm, quan điểm và ý nghĩa mà người tham gia gán cho các sự kiện và tình huống. Nó cho phép nhà nghiên cứu khám phá chi tiết và sắc thái trong câu chuyện của người tham gia, trong bối cảnh tự nhiên của họ.

Cấu trúc xã hội là khái niệm chỉ các khuôn mẫu tương đối ổn định và có tổ chức của hành vi xã hội, các mối quan hệ xã hội và các thiết chế xã hội tạo nên nền tảng của xã hội. Nó là khung xương của xã hội, định hình cách thức các cá nhân và nhóm tương tác và tổ chức cuộc sống của họ.

Gia đình thường được coi là cơ quan xã hội hóa sơ cấp quan trọng nhất vì nó là môi trường đầu tiên và trực tiếp nhất mà trẻ em tiếp xúc. Gia đình truyền đạt các giá trị, chuẩn mực và kỹ năng cơ bản, đặt nền móng cho quá trình xã hội hóa tiếp theo.

Lệch lạc xã hội là bất kỳ hành vi, niềm tin hoặc đặc điểm nào vi phạm các chuẩn mực xã hội và có thể gây ra phản ứng tiêu cực từ xã hội. Không phải mọi hành vi lệch lạc đều là vi phạm pháp luật (như Answer 1), và sự khác biệt so với số đông (Answer 3) hay gây hại (Answer 4) không phải là định nghĩa cốt lõi của lệch lạc.

Quyền lực hợp pháp - duy lý (rational-legal authority) theo Max Weber dựa trên niềm tin vào tính hợp pháp của luật lệ, quy tắc và địa vị được thiết lập một cách hợp lý. Quyền lực truyền thống dựa trên phong tục và tập quán, quyền lực mị dân dựa trên sự lôi cuốn cá nhân, và quyền lực cưỡng bức dựa trên sự ép buộc.

Giai đoạn tuổi thơ ấu là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình xã hội hóa, khi các cá nhân học hỏi các giá trị, chuẩn mực và kỹ năng cơ bản để tham gia vào xã hội. Đây là thời kỳ hình thành nền tảng nhân cách và nhận thức xã hội.

Max Weber trong tác phẩm `Đạo đức Tin lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản` cho rằng một số tôn giáo, đặc biệt là đạo Tin lành (Calvinism), đã có vai trò quan trọng trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Các giá trị đạo đức Tin lành như cần cù, tiết kiệm, và làm giàu vì Chúa đã tạo ra một môi trường văn hóa thuận lợi cho sự tích lũy vốn và phát triển kinh tế tư bản.

Gia đình là một nhóm xã hội sơ cấp và thường được coi là nhóm không chính thức, dựa trên quan hệ cá nhân và tình cảm. Tổ chức, câu lạc bộ và hiệp hội thường là các nhóm chính thức với cơ cấu và quy tắc rõ ràng.

Đám đông thường là một tập hợp người tập trung vật lý tại cùng một địa điểm, có sự tương tác trực tiếp và chia sẻ cảm xúc chung. Công chúng là một tập hợp người phân tán, có chung mối quan tâm hoặc quan điểm về một vấn đề, nhưng không nhất thiết phải gặp gỡ trực tiếp.

Đô thị hóa lan tỏa (urban sprawl) là quá trình đô thị hóa mà trong đó đô thị mở rộng ra các vùng ngoại ô và nông thôn lân cận, thường không có kế hoạch và kiểm soát chặt chẽ. Điều này dẫn đến sự phân tán dân cư và các khu chức năng đô thị trên một diện rộng.

Thuyết cấu trúc - chức năng, tiêu biểu bởi Durkheim và Parsons, tập trung vào sự đồng thuận giá trị và các chức năng của các bộ phận xã hội trong việc duy trì trật tự và ổn định xã hội. Xung đột giai cấp là trọng tâm của thuyết xung đột, tương tác biểu tượng của thuyết tương tác biểu tượng, và thay đổi xã hội liên tục không phải là trọng tâm chính của thuyết cấu trúc - chức năng.

Văn hóa thống trị là văn hóa của nhóm xã hội có quyền lực và ảnh hưởng lớn nhất trong xã hội. Văn hóa này thường định hình các giá trị, chuẩn mực và quan điểm được coi là `bình thường` hoặc `chính thống` và có thể ảnh hưởng đến các nhóm văn hóa khác trong xã hội.

Vốn xã hội là khái niệm chỉ các nguồn lực có được thông qua mạng lưới quan hệ xã hội. Nó bao gồm các mối quan hệ, lòng tin, và chuẩn mực giúp các cá nhân và nhóm hợp tác và đạt được mục tiêu chung.

Di động xã hội theo chiều dọc, dù là đi lên hay đi xuống, thường được đo lường bằng sự thay đổi trong địa vị kinh tế - xã hội (socioeconomic status - SES), bao gồm thu nhập, nghề nghiệp và trình độ học vấn. Nó phản ánh sự thay đổi vị trí của một cá nhân hoặc nhóm trên thang bậc xã hội.

Karl Marx cho rằng xung đột giai cấp, đặc biệt là giữa giai cấp tư sản (bourgeoisie) và giai cấp vô sản (proletariat), là động lực chính của lịch sử và thay đổi xã hội. Ông tin rằng mâu thuẫn và đấu tranh giữa các giai cấp xã hội dẫn đến sự biến đổi của xã hội.

Đặc điểm sinh học không phải là một yếu tố cấu thành văn hóa. Văn hóa bao gồm giá trị, chuẩn mực, phong tục tập quán và các yếu tố phi vật chất và vật chất khác do con người tạo ra và được xã hội chia sẻ.

Văn hóa vật chất bao gồm tất cả các đối tượng vật lý, hữu hình mà con người tạo ra, sử dụng, chia sẻ và trao đổi. Ví dụ như công cụ, nghệ thuật, công trình kiến trúc, công nghệ, v.v. Các đáp án khác thuộc về văn hóa phi vật chất.

Định kiến là thái độ tiêu cực, thường là vô căn cứ, hướng tới một nhóm người hoặc thành viên của nhóm đó. Phân biệt đối xử là hành vi, là sự đối xử bất công hoặc thiên vị đối với một nhóm người dựa trên định kiến. Định kiến là thái độ, phân biệt đối xử là hành động dựa trên thái độ đó.