Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính tiền tệ

Đạo luật Glass-Steagall năm 1933 (Banking Act of 1933) ở Mỹ chủ yếu được biết đến với việc tách biệt hoạt động ngân hàng thương mại (nhận tiền gửi và cho vay) và ngân hàng đầu tư (bảo lãnh phát hành chứng khoán, giao dịch chứng khoán), nhằm giảm rủi ro hệ thống trong ngành ngân hàng.

Hệ thống Bretton Woods, thiết lập một cơ chế tỷ giá hối đoái cố định dựa trên đồng đô la Mỹ và vàng sau Thế chiến II, chính thức sụp đổ vào năm 1971 khi Hoa Kỳ đơn phương đình chỉ khả năng chuyển đổi đô la Mỹ ra vàng.

Đường cong Phillips (Phillips curve) thể hiện mối quan hệ nghịch biến ngắn hạn giữa lạm phát và thất nghiệp. Theo đó, khi lạm phát cao, thất nghiệp thường thấp, và ngược lại. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể không ổn định trong dài hạn.

Trung gian tài chính là các tổ chức kết nối người tiết kiệm và người đi vay, chuyển vốn từ người có vốn dư thừa đến người có nhu cầu vốn. Ngân hàng thương mại, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư đều là trung gian tài chính. Sở giao dịch chứng khoán là thị trường tài chính, nơi giao dịch các chứng khoán, không trực tiếp là trung gian tài chính theo nghĩa trên.

Chênh lệch lãi suất (interest rate spread) trong ngân hàng thường được tính bằng cách lấy lãi suất cho vay (lãi suất ngân hàng thu từ các khoản vay) trừ đi lãi suất huy động (lãi suất ngân hàng trả cho tiền gửi). Đây là một thước đo lợi nhuận gộp của hoạt động trung gian tín dụng của ngân hàng.

Giá trị thời gian của tiền (time value of money) dựa trên nguyên tắc rằng tiền có giá trị khác nhau ở các thời điểm khác nhau. Lạm phát là một trong những yếu tố chính làm giảm sức mua của tiền theo thời gian, do đó ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thời gian của tiền. Lạm phát càng cao, giá trị tương lai của tiền càng giảm so với giá trị hiện tại.

Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi tổng cầu trong nền kinh tế tăng lên quá nhanh, vượt quá khả năng cung ứng hàng hóa và dịch vụ, dẫn đến giá cả chung tăng lên do `cầu kéo` giá lên cao.

Rủi ro đạo đức (moral hazard) là một vấn đề thông tin bất cân xứng xảy ra SAU khi giao dịch, đặc biệt trong bảo hiểm và tín dụng. Trong bảo hiểm, nó xảy ra khi người mua bảo hiểm, sau khi được bảo vệ khỏi rủi ro, có thể thay đổi hành vi theo hướng rủi ro hơn (ít cẩn trọng hơn, cẩu thả hơn) vì họ biết rằng tổn thất (nếu xảy ra) sẽ được bảo hiểm chi trả.

Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ thường là duy trì sự ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát) và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững. Các mục tiêu khác có thể là thứ yếu hoặc công cụ để đạt được mục tiêu chính.

Đường LM (Liquidity preference - Money supply) trong mô hình IS-LM biểu thị các kết hợp giữa lãi suất và mức sản lượng quốc gia mà tại đó thị trường tiền tệ cân bằng, tức là cung tiền bằng cầu tiền. Đường IS biểu thị cân bằng trên thị trường hàng hóa.

Thuế suất là công cụ của chính sách tài khóa, do chính phủ (thông qua Quốc hội hoặc cơ quan tương đương) quyết định. Các công cụ còn lại (tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở, lãi suất chiết khấu) là công cụ của chính sách tiền tệ, do ngân hàng trung ương điều hành.

Tăng lãi suất chiết khấu làm tăng chi phí vay vốn của ngân hàng thương mại, từ đó dẫn đến lãi suất thị trường tăng lên. Lãi suất cao hơn khuyến khích tiết kiệm, giảm đầu tư và tiêu dùng, làm giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát.

Rủi ro tín dụng, hay còn gọi là rủi ro vỡ nợ, là rủi ro phát sinh khi người đi vay (khách hàng) không có khả năng hoặc không muốn trả nợ gốc và/hoặc lãi theo đúng cam kết với ngân hàng.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (contractionary monetary policy), còn gọi là chính sách tiền tệ thu hẹp, được ngân hàng trung ương sử dụng để kiềm chế lạm phát. Các biện pháp thường bao gồm tăng lãi suất, giảm cung tiền, nhằm làm giảm tổng cầu và hạ nhiệt nền kinh tế, từ đó giảm áp lực lạm phát.

Tiền pháp định (fiat money) là tiền tệ không có giá trị nội tại (như vàng hoặc bạc), mà giá trị của nó được đảm bảo và công nhận bởi pháp luật của chính phủ. Hầu hết các loại tiền tệ hiện đại trên thế giới đều là tiền pháp định.

Hiệu ứng J-curve mô tả hiện tượng cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn sau khi đồng nội tệ bị phá giá, trước khi cải thiện trong dài hạn. Điều này xảy ra do trong ngắn hạn, khối lượng xuất nhập khẩu chưa kịp điều chỉnh, trong khi giá trị nhập khẩu tính bằng nội tệ tăng lên do phá giá.

Chính sách tài khóa mở rộng được sử dụng để kích thích kinh tế khi suy thoái hoặc tăng trưởng chậm. Nó thường bao gồm giảm thuế (để tăng thu nhập khả dụng và chi tiêu của người dân) và tăng chi tiêu chính phủ (vào cơ sở hạ tầng, phúc lợi xã hội, v.v.) để tăng tổng cầu.

Các loại hình thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến bao gồm thẻ tín dụng, chuyển khoản ngân hàng, và séc (mặc dù séc đang ít phổ biến hơn). Tiền xu, ngược lại, là một hình thức tiền mặt vật lý, do đó không phải là thanh toán không dùng tiền mặt.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư là một chiến lược quản lý rủi ro quan trọng trong tài chính. Bằng cách phân bổ vốn đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau (ví dụ: cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, vàng), nhà đầu tư có thể giảm thiểu rủi ro tổng thể của danh mục, vì các loại tài sản khác nhau thường có mức độ rủi ro và lợi nhuận khác nhau, và không phải lúc nào cũng biến động cùng chiều.

Tiền có các chức năng chính là phương tiện trao đổi, đơn vị đo lường giá trị, và phương tiện tích lũy của cải. Tuy nhiên, tiền KHÔNG phải là phương tiện thanh toán quốc tế DUY NHẤT. Có nhiều loại tiền tệ được sử dụng trong thanh toán quốc tế, và không có một loại tiền tệ nào độc quyền.

Lý thuyết thị trường hiệu quả (efficient market hypothesis - EMH) cho rằng giá cả tài sản trên thị trường tài chính (đặc biệt là chứng khoán) luôn phản ánh đầy đủ tất cả các thông tin có sẵn. Do đó, việc `đánh bại thị trường` một cách nhất quán là rất khó hoặc không thể thực hiện được, đặc biệt trong các thị trường hiệu quả cao.

Lãi suất chiết khấu là lãi suất mà ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay. Thay đổi lãi suất này là một công cụ trực tiếp để ngân hàng trung ương điều chỉnh chi phí vay vốn của ngân hàng thương mại và qua đó ảnh hưởng đến lãi suất thị trường.

Khi ngân hàng trung ương bán trái phiếu chính phủ, các ngân hàng thương mại và công chúng mua trái phiếu bằng tiền mặt, làm giảm lượng tiền mặt trong lưu thông (giảm cung tiền). Giảm cung tiền, trong điều kiện các yếu tố khác không đổi, thường dẫn đến lãi suất thị trường tăng lên.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là tỷ lệ phần trăm của tổng tiền gửi mà các ngân hàng thương mại phải giữ lại dưới dạng dự trữ tại ngân hàng trung ương. Đây là một công cụ của chính sách tiền tệ để kiểm soát khả năng tạo tiền và cung tiền của hệ thống ngân hàng.

Thị trường tiền tệ là thị trường giao dịch các công cụ tài chính ngắn hạn, thường có kỳ hạn dưới một năm, như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi ngắn hạn, giấy tờ có giá ngắn hạn. Thị trường vốn giao dịch các công cụ dài hạn hơn như cổ phiếu và trái phiếu dài hạn.

Bong bóng tài sản xảy ra khi giá của một loại tài sản (ví dụ: bất động sản, cổ phiếu) tăng lên quá nhanh và không hợp lý, vượt xa giá trị thực tế của nó, thường do đầu cơ và kỳ vọng giá tiếp tục tăng. Bong bóng này không bền vững và cuối cùng sẽ `vỡ`, dẫn đến giá giảm mạnh.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI - Consumer Price Index) là một chỉ số kinh tế quan trọng, đo lường sự thay đổi theo thời gian của mức giá trung bình của một giỏ hàng hóa và dịch vụ mà người tiêu dùng điển hình mua. CPI thường được sử dụng để đo lường lạm phát.

Trong phương trình số lượng tiền tệ M*V = P*Y, M là cung tiền, V là tốc độ lưu thông tiền tệ (velocity of money - số lần trung bình một đơn vị tiền tệ được sử dụng trong giao dịch trong một khoảng thời gian nhất định), P là mức giá chung, và Y là tổng sản lượng quốc gia thực tế.

Khi tỷ giá VND/USD tăng, ví dụ từ 23,000 VND/USD lên 24,000 VND/USD, có nghĩa là cần nhiều VND hơn để đổi lấy 1 USD. Điều này đồng nghĩa với việc đồng USD mạnh lên, và VND yếu đi.

Lựa chọn đối nghịch (adverse selection) trong thị trường tín dụng là một vấn đề thông tin bất cân xứng xảy ra TRƯỚC khi giao dịch. Nó xảy ra khi người đi vay có rủi ro cao (có khả năng không trả được nợ cao hơn) lại là những người tích cực tìm kiếm và có xu hướng được chấp nhận vay nhiều hơn, trong khi người đi vay ít rủi ro có thể bị `lựa chọn` ra khỏi thị trường hoặc vay ít hơn do không muốn trả lãi suất cao trung bình do rủi ro chung của thị trường.