Đề 11 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tâm lý học giáo dục

Giai đoạn thao tác hình thức (từ 12 tuổi trở lên) theo Piaget là giai đoạn cuối cùng của phát triển nhận thức, đặc trưng bởi sự xuất hiện tư duy trừu tượng, khả năng suy luận logic, giả thuyết và giải quyết vấn đề phức tạp.

Thuyết đa trí tuệ của Gardner bao gồm trí thông minh nội tâm (khả năng hiểu bản thân) và trí thông minh tương giao (khả năng hiểu người khác). Cả hai loại trí thông minh này đều liên quan đến khả năng nhận biết và quản lý cảm xúc, kỹ năng xã hội.

Học tập hợp tác dựa trên vấn đề (PBL) bắt đầu bằng việc giới thiệu cho học sinh một vấn đề hoặc tình huống thực tế, có tính thách thức và liên quan đến nội dung học tập. Vấn đề này sẽ là trung tâm để học sinh khám phá, nghiên cứu, hợp tác và tìm ra giải pháp.

Môi trường học tập bao gồm các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến quá trình học tập, như không gian vật lý, mối quan hệ xã hội trong lớp, chương trình học, tài liệu, phương pháp dạy học. Tính cách và темперамент là đặc điểm cá nhân của học sinh, thuộc về yếu tố bên trong, không phải môi trường học tập.

Học tập trực tuyến dễ gây xao nhãng và giảm sự tập trung. Để tăng cường gắn kết, giáo viên cần tạo ra các hoạt động tương tác thường xuyên, sử dụng các công cụ trực tuyến (ví dụ: bảng tương tác, trò chơi, khảo sát), khuyến khích thảo luận, làm việc nhóm để duy trì sự hứng thú và tham gia tích cực của học sinh.

Dạy học thuyết trình, khi giáo viên là người chủ đạo truyền đạt kiến thức một chiều, ít chú trọng đến sự tham gia chủ động và vai trò trung tâm của người học. Các phương pháp còn lại (dự án, nhóm, khám phá) đều khuyến khích tính tích cực, chủ động và vai trò trung tâm của học sinh.

Dạy học hợp tác khuyến khích học sinh làm việc cùng nhau trong nhóm nhỏ để đạt được mục tiêu chung. Phương pháp này giúp phát triển nhiều kỹ năng quan trọng như giao tiếp, hợp tác, chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau, và tư duy phản biện thông qua thảo luận và tranh luận.

Giáo dục hòa nhập hướng đến việc tất cả học sinh, bao gồm cả học sinh khuyết tật, được học tập chung trong môi trường giáo dục phổ thông. Giáo viên chuyên biệt có vai trò quan trọng trong việc hợp tác với giáo viên lớp học, cung cấp hỗ trợ chuyên môn, điều chỉnh phương pháp và tài liệu để học sinh khuyết tật được tiếp cận giáo dục một cách tốt nhất.

Đánh giá thường xuyên (đánh giá quá trình) được thực hiện liên tục trong quá trình dạy và học, nhằm cung cấp thông tin phản hồi kịp thời về sự tiến bộ của học sinh, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy học và hỗ trợ học sinh kịp thời. Đánh giá tổng kết thường được thực hiện cuối kỳ hoặc cuối năm học.

Môi trường học tập tích cực và hỗ trợ cảm xúc được xây dựng dựa trên mối quan hệ tốt đẹp giữa giáo viên và học sinh, sự tin tưởng, tôn trọng và lắng nghe. Các yếu tố như quy tắc nghiêm ngặt, cạnh tranh quá mức có thể tạo ra áp lực và ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc của học sinh.

Văn hóa lớp học tích cực được xây dựng dựa trên các mối quan hệ lành mạnh, tôn trọng và hợp tác giữa các thành viên trong lớp. Mối quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh, sự hỗ trợ và đoàn kết giữa học sinh đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra môi trường học tập an toàn, khuyến khích và hiệu quả.

Để đáp ứng sự đa dạng về phong cách học tập, giáo viên nên áp dụng phương pháp dạy học phân hóa, cung cấp nhiều hình thức hoạt động, tài liệu đa dạng (ví dụ: trực quan, thính giác, vận động) để học sinh có thể tiếp cận và học tập theo cách phù hợp nhất với mình. Không nên áp dụng một phương pháp duy nhất hoặc phân loại học sinh cứng nhắc.

Kỷ luật tích cực là phương pháp quản lý lớp học hướng đến việc giáo dục học sinh, giúp họ hiểu và chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Thay vì trừng phạt, kỷ luật tích cực tập trung vào dạy các kỹ năng xã hội, kỹ năng tự kiểm soát, xây dựng mối quan hệ tích cực và giải quyết vấn đề một cách hòa bình.

Động lực nội tại xuất phát từ bên trong cá nhân, ví dụ như sự hứng thú, đam mê, tò mò. Ngược lại, điểm số, lời khen, phần thưởng là các yếu tố động lực ngoại tại, đến từ bên ngoài.

Mô hình đa thành phần của trí nhớ (Atkinson-Shiffrin) ban đầu bao gồm ba thành phần chính: trí nhớ giác quan, trí nhớ ngắn hạn (STM) và trí nhớ dài hạn (LTM). Trí nhớ làm việc (working memory) là một khái niệm phát triển sau này, được xem là một phần của trí nhớ ngắn hạn hoặc một hệ thống trí nhớ riêng biệt, nhưng không phải là thành phần ban đầu của mô hình Atkinson-Shiffrin.

Vùng phát triển gần nhất (ZPD) là khoảng cách giữa khả năng tự giải quyết vấn đề của trẻ (mức độ phát triển thực tế) và khả năng giải quyết vấn đề khi có sự hướng dẫn hoặc hợp tác với người khác (mức độ phát triển tiềm năng). ZPD nhấn mạnh vai trò của tương tác xã hội trong học tập.

Tâm lý học giáo dục tập trung vào quá trình học tập, phát triển của người học và các yếu tố tâm lý liên quan đến giáo dục. Cấu trúc và chức năng của hệ thần kinh thuộc về lĩnh vực Sinh lý học hoặc Khoa học thần kinh.

Nguyên tắc củng cố trong thuyết hành vi tập trung vào việc sử dụng các yếu tố khen thưởng (củng cố tích cực) hoặc loại bỏ yếu tố tiêu cực (củng cố tiêu cực) để tăng cường khả năng lặp lại hành vi mong muốn. Ví dụ: khen ngợi học sinh khi làm tốt, cho điểm cao, v.v.

Ý thức tự học phát triển khi học sinh có khả năng chủ động và tự chịu trách nhiệm về quá trình học tập của mình. Giáo viên nên tạo cơ hội cho học sinh tự đặt mục tiêu, lựa chọn cách học, tự theo dõi tiến độ và đánh giá kết quả, thay vì kiểm soát hoặc áp đặt.

Lo âu kiểm tra là trạng thái căng thẳng, lo lắng quá mức trước hoặc trong khi kiểm tra. Nó có thể gây ra các triệu chứng như xao nhãng, mất tập trung, suy giảm trí nhớ làm việc, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng thực hiện bài kiểm tra và kết quả học tập.

Dạy học phân hóa là một phương pháp sư phạm linh hoạt, trong đó giáo viên điều chỉnh các yếu tố của quá trình dạy học (nội dung, quy trình, sản phẩm, môi trường học tập) để đáp ứng sự khác biệt về nhu cầu, sở thích, phong cách học tập và trình độ của từng học sinh.

Trong lớp học đa văn hóa, giáo viên cần nhận thức và tôn trọng sự đa dạng văn hóa của học sinh. Điều này bao gồm tìm hiểu về các nền văn hóa khác nhau, điều chỉnh phương pháp dạy học, tài liệu và cách đánh giá để đảm bảo sự công bằng, tránh định kiến và tạo môi trường học tập hòa nhập.

Khi học sinh gặp khó khăn, giáo viên nên tiếp cận một cách thấu hiểu và hỗ trợ. Hành động ưu tiên là tìm hiểu nguyên nhân cụ thể (ví dụ: thiếu kiến thức nền tảng, khó khăn về phương pháp học, vấn đề tâm lý) và cung cấp sự hỗ trợ cá nhân hóa, phù hợp với nhu cầu của từng học sinh.

Giai đoạn `đạo đức tiền quy ước` (preconventional morality) là giai đoạn đầu tiên trong lý thuyết của Kohlberg, đặc trưng bởi việc đạo đức được định hướng dựa trên lợi ích cá nhân, tránh bị phạt và tìm kiếm phần thưởng. Các quy tắc và luật lệ xã hội chưa được hiểu và tuân thủ một cách đầy đủ.

Thuyết hành vi nhấn mạnh vai trò của các yếu tố bên ngoài trong việc hình thành và duy trì hành vi. Động lực học tập theo thuyết này được thúc đẩy chủ yếu bởi các yếu tố khen thưởng (củng cố tích cực) và trừng phạt (củng cố tiêu cực) từ môi trường.

Tư duy phản biện đòi hỏi khả năng phân tích, đánh giá, tổng hợp thông tin và đưa ra lập luận. Câu hỏi mở, khuyến khích học sinh giải thích, biện minh, so sánh, đối chiếu, đánh giá, sẽ kích thích tư duy phản biện hiệu quả hơn so với câu hỏi đóng hoặc trắc nghiệm khách quan.

Thuyết nhận thức xã hội của Bandura mô tả quá trình học tập bằng quan sát gồm bốn giai đoạn: Chú ý (attention) - quan sát và lựa chọn hành vi cần học; Ghi nhớ (retention) - mã hóa và lưu trữ thông tin về hành vi quan sát; Tái tạo (reproduction) - thực hiện lại hành vi đã quan sát; Động cơ (motivation) - yếu tố thúc đẩy việc thực hiện hành vi đó (ví dụ: kỳ vọng về phần thưởng).

Hiệu ứng Pygmalion (hay hiệu ứng Rosenthal) cho thấy kỳ vọng của giáo viên về khả năng của học sinh có thể ảnh hưởng đến thành tích thực tế của học sinh đó. Khi giáo viên có kỳ vọng cao, họ có xu hướng đối xử và tương tác với học sinh theo cách khuyến khích sự phát triển và thành công của học sinh, và ngược lại.

Tự điều chỉnh trong học tập (self-regulation) là khả năng người học tự chủ động và có ý thức trong quá trình học tập của mình, bao gồm lập kế hoạch, đặt mục tiêu, lựa chọn chiến lược học tập, giám sát tiến độ, đánh giá kết quả và điều chỉnh khi cần thiết.

Học tập suốt đời là quan điểm giáo dục hiện đại, nhấn mạnh rằng học tập không chỉ giới hạn trong trường học hay một giai đoạn nhất định, mà là quá trình liên tục, chủ động, tự giác và kéo dài suốt cuộc đời. Nó cần thiết để thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội và công nghệ.