Đề 12 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dịch tễ học

Tỷ số chênh (OR) là một thước đo mức độ liên kết giữa phơi nhiễm và kết quả trong nghiên cứu bệnh chứng. Nó ước tính tỷ lệ chênh của phơi nhiễm ở nhóm bệnh so với nhóm chứng. OR > 1 cho thấy phơi nhiễm có liên quan đến tăng tỷ lệ chênh mắc bệnh.

Tính hợp lệ bên ngoài rất quan trọng trong dịch tễ học vì nó xác định mức độ mà kết quả của một nghiên cứu có thể được tổng quát hóa hoặc áp dụng cho các quần thể khác, bối cảnh khác hoặc thời điểm khác. Một nghiên cứu có tính hợp lệ bên ngoài cao sẽ có ý nghĩa thực tiễn lớn hơn cho sức khỏe cộng đồng.

Bộ ba dịch tễ học bao gồm tác nhân gây bệnh, vật chủ và môi trường. Thời gian, mặc dù quan trọng trong dịch tễ học, nhưng không được coi là một yếu tố cấu thành trực tiếp của bộ ba này.

Thiên vị nhớ lại là một loại thiên vị thông tin, xảy ra khi có sự khác biệt có hệ thống trong việc nhớ lại hoặc báo cáo thông tin giữa các nhóm nghiên cứu, đặc biệt là trong nghiên cứu bệnh chứng.

Trong khi thí nghiệm trong phòng thí nghiệm rất quan trọng trong nghiên cứu y sinh học, các phương pháp thu thập dữ liệu dịch tễ học thường tập trung vào dữ liệu quần thể và quan sát trong môi trường thực tế. Khảo sát, phỏng vấn và sử dụng hồ sơ y tế là các phương pháp phổ biến để thu thập dữ liệu dịch tễ học.

Phòng ngừa thứ nhất tập trung vào việc ngăn chặn sự khởi phát của bệnh bằng cách giảm các yếu tố nguy cơ và tăng cường các yếu tố bảo vệ. Ví dụ bao gồm tiêm chủng và giáo dục sức khỏe.

Phòng ngừa cấp ba tập trung vào việc giảm thiểu các biến chứng và tàn tật do bệnh gây ra, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người đã mắc bệnh. Ví dụ bao gồm phục hồi chức năng và quản lý bệnh mãn tính.

Nghiên cứu thuần когорт là nghiên cứu quan sát dọc theo thời gian, bắt đầu với một nhóm người không mắc bệnh và phân loại họ theo tình trạng phơi nhiễm, sau đó theo dõi họ để xem tỷ lệ mắc bệnh ở mỗi nhóm.

Tỷ lệ hiện mắc là số ca bệnh hiện có tại một thời điểm nhất định. Nếu tỷ lệ mắc mới (số ca mới) tăng lên và thời gian mắc bệnh không đổi, nhiều người hơn sẽ mắc bệnh tại bất kỳ thời điểm nào, dẫn đến tỷ lệ hiện mắc tăng.

Thời gian dẫn trước là khoảng thời gian bệnh được phát hiện sớm hơn nhờ sàng lọc so với khi bệnh được phát hiện thông thường dựa trên các triệu chứng. Hiểu rõ thời gian dẫn trước là quan trọng để đánh giá lợi ích thực sự của sàng lọc.

Giá trị tiên đoán âm tính (NPV) là xác suất một người có kết quả xét nghiệm âm tính thực sự không mắc bệnh. NPV chịu ảnh hưởng lớn bởi tỷ lệ hiện mắc của bệnh trong quần thể; NPV sẽ cao hơn khi tỷ lệ hiện mắc thấp hơn.

Giám sát dịch tễ học là quá trình thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu liên tục và có hệ thống về sức khỏe cộng đồng để lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá các can thiệp y tế công cộng. Mục tiêu chính là theo dõi xu hướng bệnh tật và phát hiện các đợt bùng phát sớm.

Độ nhạy của một xét nghiệm sàng lọc là khả năng của nó để xác định chính xác những người mắc bệnh. Một xét nghiệm có độ nhạy cao sẽ ít bỏ sót các trường hợp bệnh (ít âm tính giả).

Ổ chứa là nơi tác nhân gây bệnh có thể sống, phát triển và nhân lên. Ổ chứa có thể là con người, động vật, thực vật hoặc môi trường vô sinh như đất hoặc nước.

Tỷ lệ tấn công là một loại tỷ lệ mắc mới được sử dụng cho các đợt bùng phát dịch bệnh. Nó đo lường tỷ lệ người có nguy cơ mắc bệnh phát triển bệnh trong một khoảng thời gian cụ thể, thường là trong một đợt dịch.

Biến số gây nhiễu là một yếu tố có liên quan đến cả phơi nhiễm và kết quả, và do đó có thể làm sai lệch mối liên hệ thực sự giữa phơi nhiễm và kết quả. Kiểm soát các yếu tố gây nhiễu là rất quan trọng trong nghiên cứu dịch tễ học.

Trong nghiên cứu bệnh chứng, nhóm chứng lý tưởng nên đại diện cho quần thể gốc mà nhóm bệnh xuất phát, ngoại trừ việc họ không mắc bệnh đang nghiên cứu. Điều này giúp đảm bảo rằng sự khác biệt về phơi nhiễm giữa nhóm bệnh và nhóm chứng có thể phản ánh mối liên quan thực sự với bệnh.

Tỷ lệ tử vong trên ca mắc (CFR) là tỷ lệ phần trăm số người chết vì một bệnh cụ thể trong số những người mắc bệnh đó. Nó đo lường mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Tỷ lệ mắc mới đo lường số ca bệnh mới phát sinh trong một quần thể trong một khoảng thời gian nhất định, thường được biểu thị dưới dạng số ca trên 1000 hoặc 100.000 dân.

Một chương trình sàng lọc hiệu quả cần phải có chi phí hợp lý và chấp nhận được, không phải chi phí cao. Các đặc điểm quan trọng khác bao gồm xét nghiệm sàng lọc có độ chính xác cao, bệnh là vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng và có phương pháp điều trị hiệu quả.

Dịch là sự gia tăng bất thường về số ca bệnh trong một quần thể cụ thể, thường xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn. Nó khác với bệnh lưu hành (bệnh thường xuyên xuất hiện ở mức độ ổn định) và đại dịch (dịch bệnh lan rộng trên phạm vi toàn cầu).

Nghiên cứu can thiệp, đặc biệt là thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, là phương pháp mạnh mẽ nhất để đánh giá hiệu quả của các can thiệp y tế công cộng. Chúng cho phép so sánh kết quả giữa nhóm can thiệp và nhóm đối chứng.

Mô hình SIR (Susceptible-Infected-Recovered) là một mô hình dịch tễ học cơ bản chia quần thể thành ba trạng thái: dễ mắc bệnh, nhiễm bệnh và đã hồi phục (và miễn dịch). Mô hình này giả định rằng sau khi hồi phục, cá nhân sẽ không còn dễ mắc bệnh nữa.

Vật chủ trong dịch tễ học là sinh vật, thường là con người hoặc động vật, có thể bị nhiễm bệnh. Vật chủ có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như tuổi tác, di truyền, và tình trạng miễn dịch.

Khả năng lây truyền đề cập đến khả năng của một tác nhân gây bệnh lây lan từ vật chủ này sang vật chủ khác. Các bệnh có khả năng lây truyền cao có thể lây lan nhanh chóng trong quần thể.

Tính hợp lệ bên trong đề cập đến mức độ mà kết quả của một nghiên cứu là đúng cho quần thể được nghiên cứu. Nó liên quan đến việc liệu nghiên cứu có được thiết kế và thực hiện tốt để giảm thiểu thiên vị và sai lệch hay không.

Nguy cơ tương đối (RR) là một thước đo mức độ liên kết giữa phơi nhiễm và kết quả trong nghiên cứu thuần когорт. Nó được tính bằng cách chia tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm phơi nhiễm cho tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm không phơi nhiễm. RR > 1 cho thấy phơi nhiễm làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Bệnh lưu hành là bệnh thường xuyên xuất hiện ở một mức độ ổn định trong một quần thể hoặc khu vực địa lý cụ thể. Ví dụ, bệnh sốt rét là bệnh lưu hành ở nhiều vùng của châu Phi.

Nghiên cứu mô tả, như báo cáo ca bệnh, loạt ca bệnh và nghiên cứu cắt ngang, thường được sử dụng để mô tả sự phân bố của bệnh và tạo ra các giả thuyết về nguyên nhân gây bệnh. Nghiên cứu phân tích và thử nghiệm được sử dụng để kiểm tra các giả thuyết này.

Xác suất một người không mắc bệnh là 1 - 0.10 = 0.90. Xác suất 10 người được chọn ngẫu nhiên đều không mắc bệnh là (0.90)^10 ≈ 0.3487, tức khoảng 35%. Đây là một ví dụ về ứng dụng xác suất cơ bản trong dịch tễ học.