Đề 12 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Y học cổ truyền

Sự khác biệt lớn nhất nằm ở cách tiếp cận. Y học cổ truyền nhìn nhận cơ thể như một hệ thống thống nhất, điều trị hướng đến cân bằng và điều chỉnh toàn diện. Y học hiện đại tập trung vào việc xác định và điều trị bệnh lý cụ thể, thường có tính cục bộ hơn.

Trong Y học cổ truyền, `Thấp` là một trong `Lục dâm` (Phong, Hàn, Thử, Thấp, Táo, Hỏa) gây bệnh từ ngoại tà. Thấp tà thường gây bệnh ở tỳ vị, làm ảnh hưởng đến chức năng vận hóa thủy thấp, gây ra các chứng như nặng nề, mệt mỏi, tiêu chảy.

Theo Y học cổ truyền, Can (Gan) có chức năng chủ yếu là tàng trữ huyết (máu) và sơ tiết (điều hòa khí cơ). Can giúp duy trì sự lưu thông khí huyết thông suốt và ổn định tinh thần.

Xoa bóp bấm huyệt là phương pháp điều trị bằng tay trong Y học cổ truyền, chủ yếu tác động vào hệ thống kinh lạc và huyệt đạo trên cơ thể. Các kỹ thuật xoa bóp, day, ấn, bấm huyệt giúp khai thông kinh lạc, điều hòa khí huyết, giảm đau và thư giãn cơ bắp.

Thận (Thận) trong Y học cổ truyền được coi là `gốc của tạng phủ`, có vai trò quan trọng trong việc tàng trữ Tinh (tinh hoa của cơ thể), chủ về sinh trưởng, phát dục, sinh sản, và thủy dịch. Thận tinh đầy đủ là nền tảng của sức khỏe và tuổi thọ.

Bát cương biện chứng là phương pháp luận quan trọng trong Y học cổ truyền, sử dụng tám cương lĩnh (Âm - Dương, Biểu - Lý, Hàn - Nhiệt, Hư - Thực) để phân tích, biện luận và xác định bản chất, vị trí, xu hướng của bệnh chứng, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Y học cổ truyền đặc biệt coi trọng phòng bệnh hơn chữa bệnh. Quan điểm phòng bệnh chủ yếu dựa trên việc duy trì lối sống lành mạnh, cân bằng về tinh thần, thể chất, ăn uống, vận động, và sống hài hòa với môi trường tự nhiên để tăng cường chính khí và phòng ngừa bệnh tật.

Tứ chẩn là bốn phương pháp chẩn đoán bệnh cơ bản trong Y học cổ truyền, bao gồm: Vọng chẩn (quan sát), Văn chẩn (nghe và ngửi), Vấn chẩn (hỏi bệnh), và Thiết chẩn (bắt mạch, sờ nắn).

Nguyên tắc điều trị bệnh của Y học cổ truyền tập trung vào việc lập lại sự cân bằng âm dương, điều hòa khí huyết, và tăng cường chính khí (sức đề kháng) của cơ thể để tự phục hồi, thay vì chỉ tập trung vào tiêu diệt mầm bệnh hay ức chế triệu chứng.

Y học cổ truyền Việt Nam, cũng như nhiều hệ thống y học cổ truyền phương Đông khác, xây dựng lý luận trên nền tảng triết lý Âm Dương Ngũ Hành, coi vũ trụ và cơ thể con người là một thể thống nhất, vận hành theo quy luật cân bằng và tương tác của Âm Dương và Ngũ Hành.

Trong hệ thống tạng phủ của Y học cổ truyền, Tâm (Tim) được ví như `quân vương`, có vai trò chủ đạo trong việc điều khiển tinh thần, huyết mạch và các hoạt động của các tạng khác.

Mạch Trì (mạch chậm) trong Y học cổ truyền thường là dấu hiệu của `Hàn chứng` (bệnh do lạnh), biểu thị khí huyết lưu thông chậm lại do lạnh. Ngược lại, mạch Sác (mạch nhanh) thường liên quan đến `Nhiệt chứng` (bệnh do nhiệt).

Nhân sâm là một vị thuốc quý trong Y học cổ truyền, nổi tiếng với tác dụng `Đại bổ nguyên khí`, giúp tăng cường sinh lực, bồi bổ sức khỏe, đặc biệt trong các trường hợp suy nhược, mệt mỏi, khí hư.

Huyệt đạo là những điểm đặc biệt trên kinh mạch, được coi là nơi khí huyết lưu thông và tập trung. Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt tác động vào huyệt đạo để điều chỉnh sự lưu thông khí huyết và cân bằng âm dương.

Trong Ngũ hành, mối quan hệ `Tương sinh` thể hiện sự nuôi dưỡng, thúc đẩy lẫn nhau. `Mộc sinh Hỏa` có nghĩa là Mộc (gỗ) là nguồn gốc của Hỏa (lửa), gỗ cháy sinh ra lửa, thể hiện sự tương hỗ và phát triển.

`Tạng Phủ` là khái niệm cơ bản trong Y học cổ truyền, chỉ các cơ quan nội tạng trong cơ thể, được chia thành Tạng (nội tạng đặc như Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận) và Phủ (nội tạng rỗng như Vị, Đởm, Tiểu Trường, Đại Trường, Bàng Quang, Tam Tiêu), mỗi tạng phủ có chức năng và mối quan hệ riêng biệt.

Châm cứu là phương pháp điều trị đặc trưng của Y học cổ truyền, sử dụng kim châm vào các huyệt đạo trên cơ thể để tác động đến kinh mạch, điều hòa khí huyết, và chữa bệnh.

Trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng hiện nay, Y học cổ truyền ngày càng được coi trọng và ứng dụng rộng rãi, đặc biệt là trong việc kết hợp với Y học hiện đại để nâng cao hiệu quả phòng và chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe toàn diện, đặc biệt trong các bệnh mãn tính và phục hồi chức năng.

`Táo tà` (khô ráo) là một trong `Lục dâm`, thường gây bệnh vào mùa thu, khi khí hậu trở nên hanh khô. Táo tà dễ làm tổn thương tân dịch, gây ra các triệu chứng như khô miệng, khô mũi, da khô, táo bón, ho khan.

Trong Y học cổ truyền, `Thần` là một trong Tam bảo (Tinh, Khí, Thần), được coi là biểu hiện của sức sống, tinh thần minh mẫn, và sự sáng suốt. `Thần` sung mãn là dấu hiệu của sức khỏe tốt và tinh thần lạc quan.

Ngũ hành là năm yếu tố cơ bản trong triết lý và Y học cổ truyền phương Đông, bao gồm: Kim (Kim loại), Mộc (Gỗ), Thủy (Nước), Hỏa (Lửa), và Thổ (Đất). Chúng tượng trưng cho các thuộc tính và mối quan hệ tương sinh, tương khắc trong tự nhiên và cơ thể.

Trong Y học cổ truyền, `Tinh` là một trong Tam bảo (Tinh, Khí, Thần), được coi là tinh hoa của cơ thể, nền tảng vật chất cơ bản cho sự sống, sinh trưởng, phát dục và sinh sản. Tinh bao gồm tinh tiên thiên (bẩm sinh) và tinh hậu thiên (do ăn uống).

Trong Y học cổ truyền, `Khí` là một khái niệm quan trọng, chỉ năng lượng sống, sinh lực, và khả năng hoạt động của cơ thể. Khí lưu thông khắp cơ thể, duy trì sự sống và các chức năng sinh lý.

Trong Y học cổ truyền, `Huyết` không chỉ đơn thuần là máu, mà còn bao hàm chức năng dinh dưỡng và nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể, mang lại sự sống và hoạt động cho các tổ chức, tạng phủ.

Cứu pháp là phương pháp dùng nhiệt trong Y học cổ truyền, thường sử dụng ngải nhung (làm từ lá ngải cứu) đốt nóng và hơ hoặc đặt lên huyệt đạo để kích thích kinh mạch, ôn ấm khí huyết, và chữa bệnh.

Ngải cứu là vị thuốc phổ biến trong Y học cổ truyền, có tính ấm, vị cay, thường được dùng để ôn ấm kinh mạch, trừ hàn, giảm đau, điều hòa khí huyết, đặc biệt hiệu quả trong các chứng đau bụng kinh, đau nhức xương khớp do lạnh.

Rêu lưỡi dày, trắng, nhớt là một trong những biểu hiện quan trọng trong chẩn đoán của Y học cổ truyền. Triệu chứng này thường gợi ý tình trạng `Hàn thấp chứng`, tức là cơ thể bị nhiễm lạnh và ẩm thấp, làm ảnh hưởng đến chức năng vận hóa của tỳ vị.

Cặp cương lĩnh `Hàn - Nhiệt` (Lạnh - Nóng) trong Bát cương được sử dụng để phân biệt tính chất của bệnh. Bệnh thuộc `Hàn chứng` thường có biểu hiện sợ lạnh, thích ấm, còn `Nhiệt chứng` biểu hiện sợ nóng, thích mát.

Giác hơi là phương pháp tạo áp lực âm trong cốc giác, khi úp lên da sẽ tạo lực hút chân không, giúp tăng cường tuần hoàn máu tại chỗ, giảm đau, giảm co cơ, và có tác dụng điều trị một số bệnh lý.

`Phong tà` (gió) là một trong `Lục dâm` gây bệnh từ bên ngoài. Theo Y học cổ truyền, Phong tà thường xâm nhập vào cơ thể qua da và lông mao, gây ra các triệu chứng như sợ gió, đau đầu, ngạt mũi, hắt hơi, đau nhức mình mẩy.