Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giao dịch thương mại quốc tế

Quy tắc xuất xứ là các quy định để xác định quốc gia xuất xứ của hàng hóa. Chúng rất quan trọng trong các hiệp định thương mại tự do vì chúng quyết định hàng hóa nào được hưởng ưu đãi thuế quan (ví dụ, thuế suất thấp hơn hoặc bằng 0) theo hiệp định.

Hàng hóa công cộng toàn cầu là những hàng hóa hoặc dịch vụ mang lại lợi ích cho tất cả các quốc gia và người dân trên toàn thế giới, và thường có tính `không loại trừ` (không thể ngăn chặn ai đó sử dụng) và `không cạnh tranh` (việc một người sử dụng không làm giảm khả năng sử dụng của người khác). Ví dụ điển hình là môi trường sạch, hòa bình thế giới, và kiến thức khoa học.

Thuyết trọng thương là một học thuyết kinh tế phổ biến vào thế kỷ 16-18, nhấn mạnh việc tích lũy của cải quốc gia dưới dạng kim loại quý (vàng, bạc). Để đạt được điều này, các quốc gia trọng thương chủ trương xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu (xuất siêu) và áp dụng các biện pháp bảo hộ để hạn chế nhập khẩu.

Phá giá đồng nội tệ làm cho hàng xuất khẩu trở nên rẻ hơn và hàng nhập khẩu đắt hơn. Trong ngắn hạn, do khối lượng xuất nhập khẩu chưa kịp điều chỉnh và giá trị nhập khẩu (tính bằng nội tệ) tăng lên do giá nhập khẩu đắt hơn, cán cân thương mại có thể xấu đi (hiệu ứng J-curve). Tuy nhiên, trong dài hạn, khi khối lượng xuất khẩu tăng và nhập khẩu giảm, cán cân thương mại thường được cải thiện (nếu đáp ứng điều kiện Marshall-Lerner).

FTA giảm hoặc loại bỏ thuế quan và các rào cản thương mại khác giữa các nước thành viên, thúc đẩy thương mại, đầu tư, tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm. Cạnh tranh có thể tăng lên, nhưng điều này thường thúc đẩy hiệu quả và đổi mới.

Hội nhập kinh tế quốc tế theo chiều sâu bao gồm các biện pháp vượt ra ngoài việc giảm thuế quan (hội nhập nông cạn - shallow integration), tập trung vào việc hài hòa hóa quy định, tiêu chuẩn, mở cửa thị trường dịch vụ, đầu tư, và thậm chí phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô để tạo ra một sân chơi kinh tế khu vực hoặc toàn cầu sâu rộng hơn.

Bảo hộ mậu dịch (ví dụ: thuế quan, hạn ngạch) có thể bảo vệ việc làm trong các ngành công nghiệp trong nước khỏi cạnh tranh nước ngoài trong ngắn hạn. Tuy nhiên, về dài hạn, nó có thể làm giảm khả năng cạnh tranh, tăng giá, và giảm sự lựa chọn cho người tiêu dùng.

Khi tỷ giá VND/USD tăng, có nghĩa là cần nhiều VND hơn để mua 1 USD. Điều này làm cho hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ (tính bằng USD) trở nên đắt hơn khi quy đổi sang VND. Đồng VND đã mất giá so với USD.

Khối thương mại là một nhóm các quốc gia có thỏa thuận thương mại ưu đãi với nhau, thường ở cấp độ khu vực hoặc đa phương. Khu vực mậu dịch tự do, liên minh thuế quan, và thị trường chung là các hình thức của khối thương mại. Hiệp định thương mại song phương là thỏa thuận giữa hai quốc gia, có thể là bước khởi đầu cho việc hình thành khối thương mại nhưng không phải là một hình thức khối thương mại tự thân.

Cả FTA và Liên minh thuế quan đều loại bỏ thuế quan giữa các nước thành viên. Điểm khác biệt chính là Liên minh thuế quan có thêm chính sách thương mại chung đối với các nước không phải thành viên, trong khi FTA thì không. Các nước FTA vẫn giữ chính sách thương mại riêng với nước ngoài.

Các SMEs thường gặp nhiều khó khăn khi tham gia thương mại quốc tế do hạn chế về nguồn lực. Thiếu thông tin về thị trường nước ngoài, quy định pháp lý, văn hóa kinh doanh, và kinh nghiệm xuất nhập khẩu là một trong những thách thức lớn nhất. Họ cũng thường gặp khó khăn về vốn, quy mô nhỏ, và dễ bị tổn thương bởi rủi ro.

Thặng dư sản xuất và thặng dư tiêu dùng là các khái niệm kinh tế đo lường lợi ích ròng mà người sản xuất và người tiêu dùng nhận được từ việc tham gia thị trường. Trong thương mại quốc tế, việc mở cửa thương mại thường làm tăng tổng thặng dư (tổng lợi ích) cho một quốc gia, mặc dù có thể có sự phân phối lại lợi ích giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Chính sách bảo hộ mậu dịch (ví dụ: tăng thuế quan, hạn ngạch) đi ngược lại xu hướng toàn cầu hóa, vì nó hạn chế thương mại và đầu tư quốc tế. Các yếu tố còn lại (công nghệ, hiệp định thương mại, giảm chi phí vận tải) đều thúc đẩy toàn cầu hóa bằng cách tăng cường liên kết kinh tế giữa các quốc gia.

Rủi ro tỷ giá hối đoái xảy ra khi tỷ giá thay đổi giữa thời điểm ký kết hợp đồng và thời điểm thanh toán. Nếu tỷ giá thay đổi theo hướng bất lợi cho một bên (ví dụ, đồng tiền của bên đó mất giá), họ có thể bị lỗ khi quy đổi ngoại tệ về đồng tiền trong nước.

Cán cân thanh toán quốc tế là bản ghi chép tất cả các giao dịch kinh tế giữa một quốc gia và phần còn lại của thế giới. Nó bao gồm cán cân thương mại, dịch vụ, thu nhập đầu tư, chuyển giao vãng lai (tạo thành cán cân vãng lai) và cán cân vốn. Cán cân ngân sách nhà nước là một khái niệm tài chính công quốc gia, không thuộc BOP.

Thuế nhập khẩu là một loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu. Thuế này làm tăng chi phí nhập khẩu, do đó làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu bán trên thị trường nội địa. Điều này bảo vệ các nhà sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh nước ngoài nhưng làm giảm sự lựa chọn và tăng giá cho người tiêu dùng.

Theo Tổng định nghĩa về Thương mại Dịch vụ (GATS), `Tiêu dùng ở nước ngoài` xảy ra khi người tiêu dùng dịch vụ (ví dụ, khách du lịch, sinh viên) di chuyển đến quốc gia khác để tiêu dùng dịch vụ. Các hình thức khác bao gồm cung cấp dịch vụ từ xa qua biên giới, thành lập chi nhánh/công ty con ở nước ngoài (hiện diện thương mại), và di chuyển thể nhân (người lao động) sang nước ngoài để cung cấp dịch vụ.

Biện pháp tự vệ thương mại được WTO cho phép áp dụng khi có sự gia tăng đột biến về nhập khẩu gây ra hoặc đe dọa gây ra tổn hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước. Biện pháp này thường là tạm thời để ngành sản xuất trong nước có thời gian điều chỉnh.

Thuế giá trị gia tăng (VAT) là một loại thuế tiêu dùng phổ biến, áp dụng cho cả hàng hóa sản xuất trong nước và hàng nhập khẩu. Mặc dù VAT có thể làm tăng giá hàng nhập khẩu, nhưng nó không được coi là một `hàng rào phi thuế quan` theo nghĩa hẹp. Các lựa chọn còn lại (hạn ngạch, giấy phép, tiêu chuẩn kỹ thuật) đều là các biện pháp phi thuế quan, hạn chế số lượng hoặc tạo ra các rào cản hành chính/kỹ thuật đối với nhập khẩu.

Lợi thế so sánh dựa trên việc quốc gia nào có chi phí cơ hội thấp hơn trong sản xuất một loại hàng hóa hoặc dịch vụ so với quốc gia khác. Thương mại sẽ có lợi khi mỗi quốc gia chuyên môn hóa vào sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có lợi thế so sánh.

Bán phá giá là hành vi xuất khẩu hàng hóa với giá thấp hơn giá bán ở thị trường nội địa hoặc thấp hơn chi phí sản xuất. Mục đích thường là để chiếm lĩnh thị phần ở thị trường nước ngoài, gây tổn hại cho các nhà sản xuất nội địa của nước nhập khẩu.

Xu hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng (ví dụ, đa dạng hóa nguồn cung, chuyển sản xuất về gần thị trường tiêu thụ - nearshoring/reshoring) đang gia tăng do các sự kiện gần đây như đại dịch COVID-19, căng thẳng địa chính trị, và biến đổi khí hậu, cho thấy sự cần thiết phải xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt và ít bị gián đoạn hơn, thay vì chỉ tối ưu hóa chi phí.

Thuế nhập khẩu là một hàng rào thuế quan, tức là một loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu. Các lựa chọn còn lại (hạn ngạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy định nội địa hóa) đều là các hàng rào phi thuế quan, hạn chế thương mại không thông qua thuế.

Mô hình Heckscher-Ohlin cho rằng lợi thế so sánh của một quốc gia xuất phát từ sự khác biệt về nguồn lực (yếu tố sản xuất) tương đối. Quốc gia có nguồn lực nào dồi dào hơn (ví dụ, vốn, lao động, đất đai) sẽ có lợi thế so sánh trong sản xuất các hàng hóa sử dụng nhiều nguồn lực đó.

Lý thuyết vòng đời sản phẩm cho rằng mô hình thương mại quốc tế của một sản phẩm thay đổi theo các giai đoạn trong vòng đời của nó: giới thiệu, tăng trưởng, trưởng thành, và suy thoái. Ban đầu, sản phẩm có thể được xuất khẩu bởi nước phát minh, sau đó sản xuất chuyển sang các nước khác và nước phát minh có thể trở thành nước nhập khẩu.

Tỷ giá cố định giúp tạo ra sự ổn định và dễ dự đoán trong tỷ giá, giảm rủi ro tỷ giá hối đoái cho các doanh nghiệp tham gia thương mại và đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, nó cũng có nhược điểm là mất đi tính linh hoạt trong chính sách tiền tệ và có thể dẫn đến tích tụ căng thẳng trong cán cân thanh toán.

Điều khoản thương mại là tỷ lệ giữa chỉ số giá xuất khẩu và chỉ số giá nhập khẩu. Nó phản ánh sức mua quốc tế của hàng xuất khẩu của một quốc gia, tức là một đơn vị hàng xuất khẩu có thể đổi được bao nhiêu đơn vị hàng nhập khẩu.

Thư tín dụng (L/C) được coi là hình thức thanh toán an toàn nhất cho nhà xuất khẩu vì ngân hàng của nhà nhập khẩu cam kết thanh toán cho nhà xuất khẩu khi xuất trình đầy đủ chứng từ phù hợp với điều khoản L/C. Ngân hàng đóng vai trò trung gian, giảm thiểu rủi ro tín dụng cho cả hai bên.

Chỉ số Tự do Kinh tế đánh giá mức độ tự do kinh tế của các quốc gia dựa trên nhiều yếu tố, trong đó có `Tự do Thương mại`. Yếu tố này tập trung vào các chính sách thương mại của quốc gia, bao gồm mức thuế quan trung bình, hàng rào phi thuế quan, và các biện pháp hạn chế thương mại khác.

WTO tập trung vào việc tạo ra một sân chơi thương mại công bằng, giảm rào cản và giải quyết tranh chấp. Viện trợ tài chính cho các nước đang phát triển thường là chức năng của các tổ chức khác như Ngân hàng Thế giới (WB) hoặc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).