Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Hóa lý dược

Hằng số phân ly acid (Ka) là thước đo độ mạnh của acid. Ka càng lớn, acid càng phân ly mạnh hơn trong dung dịch, giải phóng nhiều ion H+, do đó acid càng mạnh.

Hiện tượng đa hình là việc một dược chất có thể tồn tại ở nhiều dạng tinh thể khác nhau, mỗi dạng có tính chất lý hóa khác nhau (ví dụ độ tan, tốc độ hòa tan). Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sinh khả dụng và hiệu quả điều trị của thuốc.

Phương trình Noyes-Whitney mô tả tốc độ hòa tan của dược chất dạng rắn. Phương trình này chỉ ra rằng tốc độ hòa tan tỉ lệ thuận với diện tích bề mặt của dược chất, gradient nồng độ giữa bề mặt và môi trường, và hệ số hòa tan, đồng thời tỉ lệ nghịch với độ dày lớp khuếch tán.

Trong sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), pha tĩnh thường là chất rắn, được nhồi trong cột sắc ký. Pha động là chất lỏng được bơm qua cột dưới áp suất cao. Sự tương tác khác nhau giữa các chất phân tích và pha tĩnh/pha động dẫn đến sự tách biệt các chất.

Kích thước bao bì chứa dung môi không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến độ tan của dược chất. Độ tan bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ, áp suất (đối với chất khí), và tương tác giữa dược chất và dung môi.

Hệ số phân bố octanol-nước (log P) là thước đo tính thân dầu của một chất. Nó được sử dụng rộng rãi để dự đoán khả năng thấm qua màng sinh học của dược chất, vì màng sinh học có bản chất lipid. Giá trị log P cao thường tương ứng với khả năng thấm qua màng tốt hơn.

Thẩm thấu ngược là quá trình ngược lại với thẩm thấu, trong đó dung môi di chuyển từ nơi có nồng độ chất tan cao sang nơi có nồng độ chất tan thấp dưới tác dụng của áp suất ngoài. Ứng dụng quan trọng nhất của thẩm thấu ngược là sản xuất nước cất và nước tinh khiết, do nó có thể loại bỏ hiệu quả các ion, phân tử và vi sinh vật khỏi nước.

Phương trình Henderson-Hasselbalch được sử dụng để tính pH của dung dịch đệm. Phương trình này liên hệ pH của dung dịch đệm với pKa của acid yếu và tỷ lệ nồng độ của base liên hợp và acid yếu.

Trong quá trình hòa tan của dược chất dạng rắn, giai đoạn quyết định tốc độ thường là sự khuếch tán của dược chất đã hòa tan từ bề mặt hạt rắn vào môi trường hòa tan. Giai đoạn này bị chi phối bởi gradient nồng độ và hệ số khuếch tán của dược chất trong môi trường.

Phát biểu đúng về cân bằng pha là: `Tại điểm cân bằng pha, thế hóa học của mỗi cấu tử trong tất cả các pha là bằng nhau.` Đây là điều kiện nhiệt động lực học để cân bằng pha được thiết lập. Các phát biểu khác không hoàn toàn đúng hoặc không chính xác về định nghĩa cân bằng pha.

Độ tan của acid yếu trong nước tăng lên khi pH dung dịch tăng (dung dịch trở nên kiềm hơn). Trong môi trường kiềm, acid yếu bị ion hóa mạnh hơn, tạo ra dạng ion tan tốt hơn trong nước so với dạng phân tử không ion hóa.

Giá trị HLB (Hydrophilic-Lipophilic Balance) là thước đo tỷ lệ giữa phần ưa nước và phần ưa dầu của chất hoạt diện. Giá trị HLB cao (thường từ 10 trở lên) cho thấy chất hoạt diện có tính ưa nước mạnh mẽ, thích hợp cho việc tạo nhũ tương dầu trong nước (O/W) hoặc làm chất hòa tan.

Hiện tượng điện di động (electrophoresis) dựa trên nguyên tắc sự khác biệt về điện tích của các phân tử. Các phân tử mang điện tích sẽ di chuyển trong điện trường, với tốc độ và hướng di chuyển phụ thuộc vào điện tích và kích thước của chúng.

Phát biểu sai là: `Hệ keo luôn bền vững về mặt nhiệt động học.` Thực tế, hệ keo không bền vững về mặt nhiệt động học, chúng là hệ không bền động học. Hệ keo có xu hướng tự tập hợp lại để giảm diện tích bề mặt và đạt trạng thái bền vững hơn (nhưng quá trình này thường xảy ra chậm).

Sự khác biệt chính giữa hấp phụ (adsorption) và hấp thụ (absorption) là vị trí xảy ra quá trình. Hấp phụ là quá trình tích tụ chất trên bề mặt của vật liệu hấp phụ, trong khi hấp thụ là quá trình chất đi vào và phân bố đều trong toàn bộ thể tích của vật liệu hấp thụ.

Phương pháp hấp phụ khí BET (Brunauer-Emmett-Teller) là phương pháp phổ biến và chính xác nhất để xác định diện tích bề mặt riêng của vật liệu dạng bột, bao gồm cả bột dược chất. Phương pháp này dựa trên việc đo lượng khí (thường là nitơ) bị hấp phụ trên bề mặt vật liệu ở nhiệt độ thấp.

Tăng kích thước bao bì chứa dược chất không có tác dụng cải thiện độ tan của dược chất. Các phương pháp khác như nghiền tiểu phân (tăng diện tích bề mặt), tạo muối/ester (thay đổi tính chất lý hóa), và sử dụng chất diện hoạt (tăng khả năng thấm ướt và hòa tan) đều là các biện pháp hiệu quả để cải thiện độ tan.

Phát biểu sai là: `Phản ứng bậc 1 có tốc độ phản ứng không phụ thuộc vào nồng độ chất phản ứng.` Thực tế, tốc độ phản ứng bậc 1 tỉ lệ thuận với nồng độ chất phản ứng mũ 1, tức là phụ thuộc vào nồng độ chất phản ứng. Phản ứng bậc 0 mới có tốc độ không phụ thuộc vào nồng độ chất phản ứng.

Khi thêm chất tan không bay hơi vào dung môi, áp suất hơi của dung dịch sẽ giảm xuống so với dung môi nguyên chất. Đây là một trong các tính chất коллигатив của dung dịch. Chất tan làm giảm nồng độ mol của dung môi ở bề mặt dung dịch, do đó làm giảm tốc độ bay hơi và áp suất hơi.

Phản ứng thủy phân ester (phân cắt liên kết ester bằng nước) thường được xúc tác bởi acid hoặc base. Acid xúc tác bằng cách proton hóa nhóm carbonyl, làm tăng tính electrophilic của carbon carbonyl. Base xúc tác bằng cách tấn công nucleophile vào carbon carbonyl.

Định luật Fick thứ nhất về khuếch tán được biểu diễn bằng công thức J = -D(dC/dx), trong đó J là thông lượng khuếch tán, D là hệ số khuếch tán, và dC/dx là gradient nồng độ. Dấu âm chỉ ra rằng khuếch tán xảy ra theo chiều giảm nồng độ.

Lực Van der Waals là lực liên phân tử yếu nhất. Các lực khác như liên kết hydro và lực ion-ion mạnh hơn đáng kể. Liên kết cộng hóa trị không phải là lực liên phân tử mà là lực nội phân tử, mạnh nhất trong các lựa chọn.

Bước sóng hấp thụ cực đại (λmax) trong phổ UV-Vis là đặc trưng cho một chất và liên quan trực tiếp đến cấu trúc phân tử và hệ thống liên hợp (các liên kết đôi, ba xen kẽ) của chất đó. Các hệ thống liên hợp càng lớn, λmax thường dịch chuyển về vùng bước sóng dài hơn.

Tính chất коллигатив của dung dịch loãng là các tính chất chỉ phụ thuộc vào số lượng hạt chất tan trong dung dịch, mà không phụ thuộc vào bản chất của chất tan. Các tính chất коллигатив bao gồm áp suất hơi bão hòa giảm, nhiệt độ sôi tăng và nhiệt độ đông đặc giảm. Màu sắc dung dịch phụ thuộc vào bản chất của chất tan, không phải là tính chất коллигатив.

Tính chất lưu biến (rheology) là ngành khoa học nghiên cứu về sự biến dạng và chảy của vật liệu dưới tác dụng của lực. Nó quan trọng trong dược phẩm để nghiên cứu độ nhớt, độ đàn hồi và các đặc tính chảy của chất lỏng, bán rắn và bột nhão.

Năng lượng tự do Gibbs (G) là đại lượng nhiệt động học cho biết chiều hướng tự diễn biến của một quá trình ở điều kiện đẳng nhiệt, đẳng áp. Quá trình tự diễn biến khi ΔG < 0, đạt cân bằng khi ΔG = 0, và không tự diễn biến khi ΔG > 0.

Liên kết hydro là loại tương tác chính đóng vai trò quan trọng trong sự ổn định của cấu trúc bậc hai của protein, như alpha-helix và beta-sheet. Liên kết hydro được hình thành giữa các nhóm C=O và N-H trên khung polypeptide, giúp duy trì các cấu trúc xoắn và gấp nếp đặc trưng.

Hiện tượng điện di, tức là sự di chuyển của các hạt mang điện tích dưới tác dụng của điện trường, là nguyên tắc cơ bản của kỹ thuật điện di mao quản. Kỹ thuật này được sử dụng để phân tách và phân tích các phân tử sinh học như protein và DNA dựa trên điện tích và kích thước của chúng.

Định luật Henry phát biểu rằng độ tan của chất khí trong chất lỏng tỉ lệ thuận với áp suất riêng phần của khí đó phía trên bề mặt chất lỏng. Khi áp suất riêng phần của khí tăng, độ tan của khí trong chất lỏng cũng tăng.

Độ nhớt của chất lỏng thường giảm khi nhiệt độ tăng. Khi nhiệt độ tăng, động năng của các phân tử tăng lên, làm giảm lực liên kết giữa các phân tử, do đó chất lỏng chảy dễ dàng hơn, tức là độ nhớt giảm.