Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Phương pháp nghiên cứu khoa học

Nguyên tắc tự chủ (autonomy) nhấn mạnh việc tôn trọng quyền tự quyết của người tham gia. Điều này bao gồm việc cung cấp đầy đủ thông tin về nghiên cứu và đảm bảo người tham gia tự nguyện và có đầy đủ hiểu biết khi đưa ra quyết định tham gia.

Nghiên cứu khám phá (exploratory research) được thực hiện khi vấn đề nghiên cứu còn mới hoặc ít thông tin, nhằm mục đích làm rõ vấn đề, xác định các biến số quan trọng, và phát triển các giả thuyết cho nghiên cứu sâu hơn.

Duyệt xét tài liệu (literature review) có mục tiêu chính là tổng quan các nghiên cứu đã có về chủ đề, xác định những gì đã biết và chưa biết, từ đó tìm ra khoảng trống kiến thức để nghiên cứu mới đóng góp, xây dựng cơ sở lý thuyết vững chắc, và tránh lặp lại các nghiên cứu đã được thực hiện.

Bước đầu tiên và quan trọng nhất của quy trình nghiên cứu khoa học là xác định rõ vấn đề nghiên cứu. Các bước khác chỉ có thể thực hiện hiệu quả khi vấn đề đã được xác định và giới hạn cụ thể.

Sai sót hệ thống (systematic error) là loại sai sót có tính chất nhất quán và theo một hướng cụ thể, thường do vấn đề trong thiết kế nghiên cứu hoặc công cụ đo lường, dẫn đến kết quả bị lệch lạc một cách có hệ thống. Sai sót ngẫu nhiên (random error) là sai sót không có hệ thống, xảy ra một cách ngẫu nhiên và không thể dự đoán trước, thường do các yếu tố khó kiểm soát.

Tính khách quan (objectivity) trong nghiên cứu khoa học đòi hỏi nhà nghiên cứu phải cố gắng loại bỏ tối đa sự thiên vị, quan điểm cá nhân, và cảm xúc chủ quan trong quá trình nghiên cứu, từ thiết kế, thu thập, phân tích đến diễn giải kết quả.

Lấy mẫu thuận tiện (convenience sampling) là một phương pháp lấy mẫu phi xác suất, trong đó người tham gia được chọn dựa trên tính sẵn có và dễ tiếp cận của họ, không đảm bảo tính ngẫu nhiên và đại diện cho tổng thể.

Đạo văn là hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức nghiên cứu, bao gồm việc sử dụng công trình, ý tưởng, hoặc từ ngữ của người khác mà không trích dẫn nguồn gốc, tạo ra sự giả mạo về quyền tác giả.

Tam giác hóa (triangulation) là một kỹ thuật quan trọng trong nghiên cứu định tính, sử dụng nhiều nguồn dữ liệu (ví dụ: phỏng vấn, quan sát, tài liệu) hoặc nhiều phương pháp thu thập dữ liệu khác nhau để kiểm chứng và củng cố kết quả, từ đó tăng cường độ tin cậy và tính hiệu lực của nghiên cứu.

Tính khái quát hóa (generalizability) đề cập đến mức độ mà kết quả nghiên cứu thu được từ một mẫu có thể được áp dụng hoặc suy rộng ra cho tổng thể lớn hơn mà mẫu đó đại diện. Nghiên cứu có tính khái quát hóa cao khi kết quả có thể tin cậy áp dụng cho các nhóm hoặc bối cảnh khác.

Biến số độc lập là biến số mà nhà nghiên cứu chủ động thay đổi hoặc thao tác để xem xét tác động của nó lên biến số phụ thuộc (biến số kết quả).

Phân tích tổng hợp (meta-analysis) là một kỹ thuật thống kê mạnh mẽ, được sử dụng để tổng hợp kết quả định lượng từ nhiều nghiên cứu độc lập về cùng một vấn đề, nhằm đưa ra một ước tính tổng hợp và mạnh mẽ hơn về hiệu ứng hoặc mối quan hệ.

Báo cáo nghiên cứu (research report) là sản phẩm cuối cùng của quá trình nghiên cứu, có vai trò quan trọng trong việc truyền đạt một cách chính thức và có hệ thống các kết quả, phương pháp, phân tích, và kết luận nghiên cứu đến cộng đồng khoa học, nhà quản lý, và các bên liên quan khác, góp phần vào sự phát triển của tri thức.

Biến số kiểm soát (control variable) là các biến số ngoại lai có thể ảnh hưởng đến biến phụ thuộc, nhưng không phải là trọng tâm nghiên cứu. Chúng được kiểm soát hoặc loại bỏ để đảm bảo rằng ảnh hưởng quan sát được trên biến phụ thuộc thực sự là do biến độc lập gây ra, không phải do các yếu tố gây nhiễu khác.

Tính hiệu lực (validity) liên quan đến việc đo lường có chính xác những gì mà nghiên cứu muốn đo lường hay không. Nó đảm bảo rằng công cụ và phương pháp đo lường thực sự đánh giá được khái niệm cần nghiên cứu.

Tính tin cậy (reliability) đề cập đến sự nhất quán của kết quả đo lường. Một công cụ đo lường có độ tin cậy cao sẽ cho ra kết quả tương tự khi được sử dụng lặp lại trên cùng một đối tượng hoặc trong điều kiện tương tự.

Quan sát tự nhiên (naturalistic observation) là phương pháp thu thập dữ liệu trong đó nhà nghiên cứu quan sát và ghi lại hành vi của đối tượng nghiên cứu trong môi trường tự nhiên của họ, không can thiệp hay kiểm soát tình huống, giúp hiểu rõ hành vi thực tế.

Nghiên cứu thực nghiệm là phương pháp mạnh nhất để xác định mối quan hệ nhân quả vì nó cho phép nhà nghiên cứu kiểm soát và thao tác các biến độc lập để xem xét ảnh hưởng của chúng lên biến phụ thuộc.

Nghiên cứu dọc (longitudinal study) theo dõi cùng một nhóm đối tượng trong một khoảng thời gian dài, cho phép nghiên cứu sự thay đổi, phát triển, và các quá trình theo thời gian, điều mà nghiên cứu cắt ngang (chỉ thu thập dữ liệu tại một thời điểm) không thể làm được.

Sai sót Loại I (Type I error), còn gọi là `sai sót của nhà nghiên cứu`, xảy ra khi chúng ta bác bỏ giả thuyết null (H0) trong khi nó thực sự đúng trong tổng thể. Nói cách khác, chúng ta kết luận có một hiệu ứng hoặc mối quan hệ, nhưng thực tế không có.

Nghiên cứu đánh giá chương trình (program evaluation research) được thiết kế đặc biệt để xác định hiệu quả, tác động, và giá trị của các chương trình can thiệp, chính sách, hoặc dự án.

Tính đại diện của mẫu là yếu tố quan trọng nhất. Mẫu cần phản ánh chính xác các đặc điểm của tổng thể mà nghiên cứu hướng đến để kết quả có thể khái quát hóa.

Phân tích nội dung (content analysis) là một phương pháp phân tích dữ liệu định tính phổ biến, được sử dụng để hệ thống hóa và giải thích ý nghĩa từ dữ liệu văn bản, hình ảnh, hoặc video, thông qua việc xác định các chủ đề, mẫu hình, và xu hướng.

Nghiên cứu hỗn hợp (mixed methods research) được sử dụng khi nhà nghiên cứu muốn tận dụng điểm mạnh của cả phương pháp định tính và định lượng để nghiên cứu một vấn đề phức tạp. Sự kết hợp này giúp cung cấp cái nhìn toàn diện, sâu sắc, và đa chiều hơn, vượt qua giới hạn của từng phương pháp riêng lẻ.

Thang đo Likert là một loại thang đo phổ biến trong nghiên cứu định lượng, được thiết kế để đo lường thái độ, quan điểm, hoặc mức độ đồng ý/không đồng ý của người tham gia đối với một loạt các phát biểu.

Phỏng vấn sâu là công cụ chính trong nghiên cứu định tính, cho phép nhà nghiên cứu khám phá chi tiết quan điểm, cảm xúc, và trải nghiệm của người tham gia một cách sâu sắc.

Nghiên cứu định tính được thiết kế để khám phá ý nghĩa, quan điểm, và kinh nghiệm thông qua dữ liệu không số hóa như phỏng vấn, quan sát, và phân tích nội dung.

Tổng thể nghiên cứu (population) là tập hợp toàn bộ các đơn vị hoặc đối tượng mà nhà nghiên cứu quan tâm và muốn đưa ra kết luận hoặc khái quát hóa kết quả nghiên cứu.

Khảo sát trực tuyến thường có chi phí thấp hơn đáng kể so với khảo sát giấy do giảm chi phí in ấn và gửi thư. Đồng thời, dữ liệu được thu thập nhanh chóng và có thể tự động nhập vào hệ thống phân tích.

Giả thuyết là một dự đoán có thể kiểm chứng về mối quan hệ giữa các biến số. Nó là cơ sở để thiết kế nghiên cứu và thu thập dữ liệu nhằm xác nhận hoặc bác bỏ dự đoán này.