Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Bệnh học truyền nhiễm

Vaccine MMR là vaccine phối hợp phòng ngừa ba bệnh truyền nhiễm do virus: Sởi (Measles), Quai bị (Mumps), và Rubella (Rubella). Các lựa chọn khác bao gồm các bệnh khác hoặc vaccine khác.

Xét nghiệm ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay) là xét nghiệm sàng lọc ban đầu để phát hiện kháng thể kháng HIV. Xét nghiệm Western blot được sử dụng để xác nhận kết quả dương tính của ELISA, đảm bảo tính đặc hiệu cao trong chẩn đoán HIV.

Các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm bao gồm vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng và prion. Đột biến gen là yếu tố gây bệnh di truyền hoặc ung thư, không phải bệnh truyền nhiễm.

PCR (Phản ứng chuỗi polymerase) là xét nghiệm khuếch đại vật liệu di truyền (DNA hoặc RNA) của vi sinh vật. Nó rất nhạy và đặc hiệu, được sử dụng để chẩn đoán nhiều bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là nhiễm virus.

Thuốc kháng sinh đặc hiệu cho vi khuẩn, có tác dụng ức chế sự phát triển hoặc tiêu diệt vi khuẩn. Chúng không có tác dụng đối với virus, nấm hay ký sinh trùng (cần các loại thuốc khác như kháng virus, kháng nấm, kháng ký sinh trùng).

Giang mai (Syphilis), lậu (Gonorrhea), Chlamydia, HIV, Herpes sinh dục là các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs/STDs). Uốn ván lây qua vết thương, lao phổi và cúm lây qua đường hô hấp.

Kháng kháng sinh là hiện tượng vi khuẩn thay đổi và phát triển cơ chế để chống lại tác dụng của thuốc kháng sinh, khiến thuốc trở nên kém hiệu quả hoặc mất hiệu quả trong điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn đó.

Bệnh truyền nhiễm mới nổi là bệnh mới xuất hiện hoặc tái xuất hiện và có xu hướng gia tăng về tỷ lệ mắc hoặc phạm vi địa lý. COVID-19 là một ví dụ điển hình về bệnh truyền nhiễm mới nổi.

Viêm gan B, HIV, và viêm gan C là những bệnh truyền nhiễm chính lây truyền qua đường máu (truyền máu, tiêm chích ma túy,...) và các dịch sinh học khác. Cúm lây qua đường hô hấp, tiêu chảy qua đường tiêu hóa, viêm da thường không phải do tác nhân truyền nhiễm.

Vaccine tạo ra miễn dịch nhân tạo chủ động. Cơ thể được kích thích sản xuất kháng thể và tế bào miễn dịch nhớ sau khi tiếp xúc với kháng nguyên (vaccine), tương tự như miễn dịch tự nhiên chủ động sau khi mắc bệnh.

Cúm, sởi, ho gà, lao phổi là các bệnh truyền nhiễm lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp, qua các giọt bắn khi ho, hắt hơi, nói chuyện. Uốn ván lây qua vết thương, viêm gan A qua đường tiêu hóa, HIV qua đường máu và tình dục.

Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles đốt. Cúm và viêm gan B do virus, lao phổi do vi khuẩn.

Vaccine Rotavirus là biện pháp phòng ngừa đặc hiệu và hiệu quả nhất đối với bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus ở trẻ em. Vệ sinh ăn uống quan trọng nhưng vaccine mang lại hiệu quả bảo vệ cao hơn.

Vệ sinh cá nhân (rửa tay, vệ sinh thực phẩm,...) và cộng đồng (vệ sinh môi trường, xử lý chất thải,...) là biện pháp phòng bệnh truyền nhiễm đơn giản, hiệu quả và phổ biến nhất, giúp cắt đứt đường lây truyền của nhiều bệnh.

Ổ chứa (reservoir) là nơi tác nhân gây bệnh tồn tại và nhân lên một cách tự nhiên, có thể là người, động vật, hoặc môi trường. Từ ổ chứa, tác nhân gây bệnh có thể lây truyền sang vật chủ mới.

Lây truyền dọc là phương thức lây truyền bệnh từ mẹ sang con, thường xảy ra trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc cho con bú. Các phương thức khác (hô hấp, tiêu hóa, tiếp xúc) là lây truyền ngang.

Phản ứng viêm là một cơ chế bảo vệ của cơ thể, giúp tập trung các tế bào và yếu tố miễn dịch đến vị trí nhiễm trùng để tiêu diệt tác nhân gây bệnh và hạn chế sự lây lan. Tuy nhiên, viêm quá mức có thể gây tổn thương mô.

Vaccine hoạt động bằng cách đưa kháng nguyên (thành phần của tác nhân gây bệnh hoặc tác nhân gây bệnh đã làm yếu) vào cơ thể để kích thích hệ miễn dịch tạo ra đáp ứng miễn dịch chủ động, bao gồm sản xuất kháng thể và tế bào nhớ, giúp cơ thể miễn dịch với bệnh khi tiếp xúc thực sự với tác nhân gây bệnh sau này.

Bệnh truyền nhiễm được định nghĩa là bệnh gây ra bởi các tác nhân truyền nhiễm (vi sinh vật) và có khả năng lây lan, không bao gồm các bệnh mãn tính hay bệnh do yếu tố bên ngoài không lây nhiễm.

Tế bào lympho T gây độc tế bào (cytotoxic T cells) nhận diện và tiêu diệt trực tiếp các tế bào bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư. Tế bào lympho B sản xuất kháng thể, bạch cầu trung tính tham gia phản ứng viêm, tế bào mast liên quan đến dị ứng.

Thời kỳ ủ bệnh là giai đoạn im lặng của bệnh, kéo dài từ khi tác nhân gây bệnh xâm nhập cơ thể đến khi các triệu chứng lâm sàng đầu tiên xuất hiện. Trong giai đoạn này, tác nhân gây bệnh đang nhân lên và gây tổn thương.

Cách ly người bệnh là biện pháp quan trọng trong kiểm soát dịch bệnh, nhằm ngăn chặn sự lây lan của tác nhân gây bệnh từ người bệnh sang người khỏe mạnh, đặc biệt với các bệnh có khả năng lây lan cao.

Bệnh lưu hành địa phương (endemic) là bệnh thường xuyên xuất hiện và duy trì ở một mức độ ổn định trong một khu vực địa lý nhất định. Sốt rét là bệnh lưu hành ở nhiều vùng nhiệt đới. Ebola và cúm A H5N1 thường gây dịch lớn (epidemic/pandemic), COVID-19 trong giai đoạn đầu là đại dịch.

Lao phổi là bệnh do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Cúm và sởi do virus Influenza và Measles virus gây ra. Thủy đậu do virus Varicella-zoster gây ra.

Sữa mẹ chứa kháng thể từ mẹ, truyền sang con và tạo ra miễn dịch thụ động cho trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời. Đây là miễn dịch tự nhiên thụ động vì kháng thể được truyền từ bên ngoài vào, không do cơ thể trẻ tự sản xuất.

Tỷ lệ tấn công (attack rate) là một thước đo quan trọng trong dịch tễ học, biểu thị nguy cơ mắc bệnh trong một quần thể cụ thể trong thời gian dịch bệnh. Nó được tính bằng số ca mắc bệnh mới chia cho tổng số người có nguy cơ.

Giám sát dịch bệnh là hệ thống thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu về bệnh tật một cách liên tục và có hệ thống. Mục đích chính là phát hiện sớm, theo dõi diễn biến dịch bệnh, cung cấp thông tin để đưa ra các quyết định và biện pháp phòng chống dịch hiệu quả.

Uốn ván không lây trực tiếp từ người sang người. Vi khuẩn uốn ván (Clostridium tetani) tồn tại trong đất và phân dưới dạng bào tử. Bệnh xảy ra khi bào tử xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở bị nhiễm bẩn.

Kháng sinh đồ là xét nghiệm giúp xác định loại kháng sinh nào có hiệu quả nhất trong việc điều trị nhiễm trùng do một loại vi khuẩn cụ thể gây ra. Nó cho biết vi khuẩn nhạy cảm hay kháng lại kháng sinh nào.

Nguyên tắc sử dụng kháng sinh hợp lý là chỉ dùng khi thực sự cần thiết (nhiễm khuẩn đã được xác định), chọn kháng sinh phù hợp với loại vi khuẩn và tuân thủ liều lượng, thời gian điều trị theo chỉ định của bác sĩ. Tránh lạm dụng và tự ý sử dụng kháng sinh.