Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Vi sinh đại cương

Quorum sensing là hệ thống giao tiếp giữa các tế bào vi khuẩn thông qua việc sản xuất và phát hiện các phân tử tín hiệu tự sinh (autoinducer). Khi mật độ quần thể đạt đến một ngưỡng nhất định (quorum), nồng độ phân tử tín hiệu đủ cao để gây ra sự thay đổi biểu hiện gene, dẫn đến các hoạt động nhóm như hình thành biofilm, phát sáng sinh học, hoặc sản xuất yếu tố độc lực.

Vận chuyển thụ động là quá trình di chuyển các chất qua màng tế bào theo chiều gradient nồng độ (từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp) và không đòi hỏi tế bào tiêu thụ năng lượng ATP.

Retrovirus là loại virus RNA đặc biệt, có enzyme phiên mã ngược (reverse transcriptase). Enzyme này giúp virus chuyển đổi bộ gene RNA của chúng thành DNA, sau đó DNA này sẽ được tích hợp vào bộ gene của tế bào chủ.

Cơ chế bơm đẩy kháng sinh (efflux pump) là một cơ chế kháng kháng sinh phổ biến, trong đó vi khuẩn sử dụng các bơm protein trên màng tế bào để chủ động đẩy kháng sinh ra khỏi tế bào, làm giảm nồng độ kháng sinh bên trong tế bào.

Hấp tiệt trùng (autoclave) sử dụng hơi nước bão hòa dưới áp suất cao (thường là 121°C, 15 psi trong 15-20 phút) là phương pháp tiệt trùng hiệu quả nhất, có khả năng tiêu diệt tất cả các dạng sống của vi sinh vật, bao gồm cả nội bào tử vi khuẩn.

Môi trường chọn lọc chứa các chất ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn nhưng không ảnh hưởng đến vi khuẩn mục tiêu, giúp phân lập và nuôi cấy chọn lọc vi khuẩn mong muốn.

Hệ vi sinh vật thường trú (normal microbiota) là tập hợp các vi sinh vật sống cộng sinh trên hoặc trong cơ thể người, bao gồm vi khuẩn, nấm, virus và archaea. Trong điều kiện bình thường, nhiều vi khuẩn đường ruột như Escherichia coli có vai trò có lợi, hỗ trợ tiêu hóa, sản xuất vitamin và cạnh tranh với vi khuẩn gây bệnh.

DNA polymerase là enzyme xúc tác quá trình tổng hợp chuỗi DNA mới từ khuôn DNA có sẵn trong quá trình nhân đôi DNA (replication).

Chuỗi truyền electron sử dụng năng lượng từ các electron được giải phóng trong đường phân và chu trình Krebs để tạo ra một gradient proton, sau đó được sử dụng để tổng hợp ATP thông qua ATP synthase, tạo ra lượng ATP lớn nhất.

Mycobacterium tuberculosis là vi khuẩn gây bệnh lao (tuberculosis) ở người, một bệnh nhiễm trùng phổi nguy hiểm và phổ biến trên toàn thế giới.

Màng tế bào, ribosome và cytoplasm là các thành phần cơ bản có mặt ở mọi tế bào sống. Nhân tế bào có màng bao bọc (nhân thật) chỉ có ở tế bào nhân thực, không có ở tế bào nhân sơ như vi khuẩn và cổ khuẩn.

Plasmid là các phân tử DNA mạch vòng nhỏ, nằm ngoài nhiễm sắc thể của vi khuẩn, có khả năng tự nhân đôi. Chúng thường mang các gene không thiết yếu nhưng quan trọng trong điều kiện nhất định, như gene kháng kháng sinh, gene độc lực, hoặc gene chuyển hóa đặc biệt.

Catalase là enzyme bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc oxy hóa độc hại, đặc biệt là hydrogen peroxide (H2O2), một sản phẩm phụ của hô hấp hiếu khí. Catalase phân giải H2O2 thành nước (H2O) và oxy (O2), giúp vi khuẩn hiếu khí và kỵ khí tùy nghi sống sót trong môi trường có oxy.

Thời gian thế hệ là thời gian mà một quần thể vi khuẩn cần để tăng gấp đôi số lượng tế bào. Đây là một chỉ số quan trọng đánh giá tốc độ sinh trưởng của vi khuẩn.

Virus là tác nhân lây nhiễm bắt buộc phải ký sinh nội bào. Chúng không có bộ máy trao đổi chất và sinh sản riêng, mà phải sử dụng bộ máy của tế bào chủ để nhân lên. Vi khuẩn là tế bào sống, có khả năng tự sinh sản độc lập.

Quang dị dưỡng (photoheterotroph) là vi sinh vật sử dụng ánh sáng làm nguồn năng lượng (photo-) và chất hữu cơ làm nguồn carbon (-heterotroph). Ví dụ như vi khuẩn tía không lưu huỳnh.

Liên kết peptide là liên kết hình thành chuỗi polypeptide (cấu trúc bậc một). Cấu trúc bậc ba được duy trì bởi liên kết disulfide, liên kết ion và tương tác hydrophobic giữa các gốc R của amino acid.

Kính hiển vi lực nguyên tử (AFM - Atomic Force Microscopy) có thể tạo ra hình ảnh ba chiều của bề mặt mẫu vật ở độ phân giải cao mà không cần nhuộm hay xử lý mẫu phức tạp. Tuy nhiên, kính hiển vi này thường được sử dụng trong nghiên cứu hơn là quan sát thường quy.

Sản xuất vaccine là ứng dụng của vi sinh vật trong y học và dược phẩm. Các ứng dụng còn lại (sản xuất sữa chua, phô mai, rượu bia, nước mắm) đều là ứng dụng quan trọng của vi sinh vật trong công nghiệp thực phẩm, thông qua quá trình lên men.

Vi khuẩn Gram âm có thành tế bào phức tạp hơn vi khuẩn Gram dương. Thành tế bào Gram âm gồm lớp peptidoglycan mỏng nằm giữa màng tế bào trong và màng tế bào ngoài. Màng ngoài chứa lipopolysaccharide (LPS), một thành phần độc tố.

Môi trường phân biệt chứa các chất chỉ thị màu hoặc các chất phản ứng giúp phân biệt các loại vi khuẩn khác nhau dựa trên các đặc tính sinh hóa của chúng, ví dụ như khả năng lên men đường, khả năng sinh enzyme, v.v. Môi trường thạch MacConkey là một ví dụ điển hình, phân biệt vi khuẩn lên men lactose (khuẩn lạc màu hồng) và không lên men lactose (khuẩn lạc màu vàng hoặc không màu).

Đột biến điểm thay thế base là sự thay thế một nucleotide base này bằng một base khác trong chuỗi DNA. Nếu đột biến này xảy ra trong vùng mã hóa protein, nó có thể dẫn đến thay đổi một codon, và do đó thay đổi một amino acid duy nhất trong protein tương ứng.

Truyền gene dọc là sự truyền thông tin di truyền từ tế bào mẹ sang tế bào con trong quá trình sinh sản. Truyền gene ngang là sự truyền thông tin di truyền giữa các tế bào vi khuẩn không phải quan hệ trực hệ, có thể là cùng loài hoặc khác loài.

Cố định nitrogen (nitrogen fixation) là quá trình chuyển đổi nitrogen phân tử (N2) từ khí quyển thành các dạng nitrogen hữu cơ hoặc vô cơ có thể sử dụng được cho sinh vật, chủ yếu là ammonia (NH3) hoặc ammonium (NH4+). Quá trình này chủ yếu được thực hiện bởi một số vi sinh vật.

Nhiệt độ, pH, và nồng độ oxy là các yếu tố môi trường vật lý và hóa học quan trọng ảnh hưởng đến sinh trưởng của vi sinh vật. Cấu trúc gene là yếu tố nội tại của vi sinh vật, quyết định khả năng thích ứng và sinh trưởng trong các điều kiện môi trường khác nhau, nhưng không phải là yếu tố môi trường bên ngoài.

Vi sinh vật hoại sinh (saprophyte) là nhóm vi sinh vật lấy nguồn dinh dưỡng từ các chất hữu cơ có trong xác sinh vật chết, rác thải hữu cơ. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy và tuần hoàn vật chất trong tự nhiên.

Nội bào tử (endospore) là dạng tế bào nghỉ đặc biệt của một số vi khuẩn Gram dương, có khả năng chịu đựng các điều kiện môi trường khắc nghiệt như nhiệt độ cao, khô hạn, hóa chất, phóng xạ. Nội bào tử giúp vi khuẩn tồn tại qua thời gian bất lợi và nảy mầm trở lại khi điều kiện thuận lợi.

Nhuộm Gram phân biệt vi khuẩn Gram dương và Gram âm dựa trên độ dày lớp peptidoglycan. Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày giữ màu tím, còn Gram âm có lớp mỏng hơn và bị rửa trôi màu tím, bắt màu đỏ của thuốc nhuộm phản.

Phân đôi (binary fission) là cơ chế sinh sản vô tính của vi khuẩn, tạo ra hai tế bào con giống hệt tế bào mẹ về mặt di truyền. Biến nạp, tải nạp và tiếp hợp là ba cơ chế truyền gene ngang, giúp vi khuẩn trao đổi vật chất di truyền với nhau, tạo ra sự đa dạng di truyền.

Trong hệ thống phân loại 5 giới sinh vật (Whittaker), giới Khởi sinh (Monera) bao gồm các sinh vật nhân sơ, đơn bào, chủ yếu là vi khuẩn (Bacteria) và cổ khuẩn (Archaea).