Đề 6 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Xã hội học

Chuẩn mực xã hội (social norm) là các quy tắc, kỳ vọng về hành vi được chấp nhận trong một nhóm hoặc xã hội. Chúng có thể bao gồm luật pháp chính thức (như luật giao thông), quy tắc ứng xử không chính thức (như phép lịch sự) và các giá trị văn hóa (như sự trung thực). Do đó, tất cả các lựa chọn đều là ví dụ về chuẩn mực xã hội.

Lý thuyết dán nhãn (labeling theory) cho rằng hành vi lệch lạc không phải là bản chất của hành động mà là kết quả của cách xã hội dán nhãn và phản ứng với hành động đó. Việc bị dán nhãn `lệch lạc` có thể dẫn đến việc cá nhân tự nhận mình là lệch lạc và tiếp tục hành vi đó. Các lựa chọn khác không phải là trọng tâm của lý thuyết này.

Giai cấp xã hội (social class) thường được xác định chủ yếu dựa trên các yếu tố kinh tế - xã hội như thu nhập, nghề nghiệp, trình độ học vấn và đôi khi là của cải và quyền lực. Đây là các yếu tố quyết định vị trí của một người trong hệ thống phân tầng xã hội. Các lựa chọn khác có thể liên quan đến bất bình đẳng xã hội nhưng không phải là yếu tố chính xác định giai cấp xã hội.

Xã hội công nghiệp (industrial society) được đặc trưng bởi việc sử dụng công nghệ và máy móc để sản xuất hàng loạt, tạo ra năng suất cao và nền kinh tế dựa trên sản xuất công nghiệp. Xã hội tiền công nghiệp (pre-industrial society) chủ yếu dựa vào nông nghiệp và sản xuất thủ công. Các lựa chọn khác mô tả đặc điểm của xã hội tiền công nghiệp.

Vai trò xã hội (social role) là tập hợp các kỳ vọng xã hội, chuẩn mực và hành vi mà xã hội gán cho một người giữ một vị thế xã hội nhất định (ví dụ: vai trò của người mẹ, vai trò của giáo viên, vai trò của người lao động). Các lựa chọn khác mô tả các khái niệm xã hội học khác nhau.

Sốc văn hóa (culture shock) là cảm giác bối rối, mất phương hướng, lo lắng và khó chịu mà một người có thể trải qua khi sống trong một nền văn hóa mới và xa lạ. Nó phát sinh từ việc thiếu hiểu biết về các chuẩn mực, giá trị và phong tục của nền văn hóa đó. Các lựa chọn khác không mô tả đúng khái niệm này.

Toàn cầu hóa (globalization) là quá trình gia tăng sự kết nối và phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia và khu vực trên toàn cầu trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và công nghệ. Nó không nhất thiết dẫn đến sự thống nhất văn hóa hay xóa bỏ khác biệt văn hóa, mà là sự gia tăng tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau trên phạm vi toàn cầu. Các lựa chọn khác thể hiện các quan điểm cực đoan hoặc không chính xác về toàn cầu hóa.

Nghiên cứu định lượng (quantitative research) sử dụng các phương pháp thu thập dữ liệu số như khảo sát, thí nghiệm và phân tích thống kê để đo lường và kiểm định các giả thuyết. Nghiên cứu định tính (qualitative research) tập trung vào hiểu sâu các hiện tượng xã hội thông qua dữ liệu phi số như phỏng vấn, quan sát tham gia, phân tích văn bản.

Nhóm sơ cấp (primary group) được đặc trưng bởi các mối quan hệ cá nhân, thân mật, cảm xúc và lâu dài (ví dụ: gia đình, bạn bè thân thiết). Nhóm thứ cấp (secondary group) thường lớn hơn, mang tính hình thức, mục tiêu và tạm thời hơn (ví dụ: đồng nghiệp, thành viên câu lạc bộ). Các lựa chọn khác không mô tả đúng sự khác biệt chính này.

Di động xã hội là sự thay đổi vị trí của một cá nhân hoặc nhóm người trong hệ thống phân tầng xã hội. Điều này có thể là di động theo chiều dọc (lên hoặc xuống) hoặc chiều ngang (sang vị trí tương đương nhưng khác biệt). Các lựa chọn khác không liên quan đến sự thay đổi tầng lớp xã hội.

Trong xã hội học, đặc biệt là trong lý thuyết Marx, `xa lánh` (alienation) mô tả trạng thái mà con người cảm thấy bị tách rời khỏi sản phẩm lao động của họ, quá trình lao động, bản thân và những người khác, đặc biệt trong bối cảnh sản xuất công nghiệp tư bản chủ nghĩa. Các lựa chọn khác không chính xác về ý nghĩa của khái niệm này.

Chủ nghĩa cấu trúc - chức năng nhấn mạnh vai trò của các định chế xã hội trong việc duy trì sự ổn định và trật tự xã hội. Các định chế này được xem là có chức năng đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của xã hội và góp phần vào sự cân bằng hệ thống. Các lựa chọn khác thể hiện các quan điểm trái ngược hoặc không phù hợp với lý thuyết này.

Phân tầng xã hội là hệ thống phân cấp xã hội, trong đó các nhóm người được xếp hạng theo thứ bậc dựa trên sự khác biệt về địa vị, quyền lực và của cải. Các lựa chọn khác không trực tiếp đề cập đến hệ thống phân cấp này.

Cộng đồng (community) trong xã hội học thường được định nghĩa là một nhóm người sống trong một khu vực địa lý nhất định và có chung một số đặc điểm văn hóa, xã hội, kinh tế hoặc chính trị, cũng như ý thức về sự gắn kết và thuộc về nhau. Không chỉ đơn thuần là sống gần nhau, mà còn cần có sự gắn kết và chia sẻ chung.

Quan sát tham gia (participant observation) là một phương pháp nghiên cứu định tính, trong đó nhà nghiên cứu hòa mình vào đời sống hàng ngày của nhóm người hoặc cộng đồng được nghiên cứu để quan sát và thu thập dữ liệu một cách trực tiếp từ bên trong. Các lựa chọn khác mô tả các phương pháp nghiên cứu khác nhau.

Đô thị hóa (urbanization) là quá trình gia tăng tỷ lệ dân số sống ở khu vực thành thị và sự mở rộng về quy mô và số lượng của các thành phố. Nó là một quá trình xã hội, kinh tế và nhân khẩu học quan trọng, đặc biệt trong thời đại hiện đại. Các lựa chọn khác không mô tả đúng khái niệm này.

Tính hữu dụng văn hóa (cultural capital) theo Bourdieu là kiến thức, kỹ năng, thói quen, phong cách ăn mặc, nói năng và các hình thức văn hóa khác giúp cá nhân có được lợi thế và địa vị xã hội cao hơn. Nó là một dạng `vốn` có thể giúp cá nhân thành công trong xã hội. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng khái niệm này.

Định chế xã hội là các hệ thống tổ chức xã hội, bao gồm các chuẩn mực, giá trị và khuôn mẫu hành vi được thiết lập để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của xã hội như gia đình, giáo dục, kinh tế, chính trị và tôn giáo. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng định nghĩa này.

Nghiên cứu so sánh văn hóa (cross-cultural research) nhằm mục đích so sánh và đối chiếu các nền văn hóa khác nhau để hiểu rõ hơn về sự đa dạng văn hóa của nhân loại, tìm ra các điểm chung và khác biệt giữa các nền văn hóa, và khám phá các biến thể của hành vi và tổ chức xã hội trên khắp thế giới. Nó không nhằm mục đích đánh giá hay áp đặt văn hóa.

Xã hội hóa là quá trình mà qua đó các cá nhân học hỏi và nội tâm hóa các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và kỹ năng của xã hội để trở thành thành viên có năng lực của xã hội đó. Mục tiêu chính là truyền đạt văn hóa và duy trì sự liên tục xã hội. Các lựa chọn khác không phản ánh mục tiêu chính này.

Tương tác vi mô (micro-interaction) đề cập đến các tương tác xã hội quy mô nhỏ, trực tiếp giữa các cá nhân, như cuộc trò chuyện, giao tiếp phi ngôn ngữ, v.v. Nó tập trung vào cách con người tương tác với nhau trong các tình huống cụ thể. Các lựa chọn khác liên quan đến các cấp độ phân tích vĩ mô (macro-level) của xã hội.

Deviance (lệch lạc) trong xã hội học là hành vi vi phạm các chuẩn mực và kỳ vọng xã hội, không nhất thiết phải là vi phạm luật pháp. Điều quan trọng là hành vi đó bị xã hội coi là đi chệch khỏi những gì được chấp nhận. Các lựa chọn khác quá hẹp hoặc không hoàn toàn chính xác.

Thuyết định kiến văn hóa (cultural determinism) là quan điểm cực đoan cho rằng văn hóa là yếu tố duy nhất hoặc quan trọng nhất quyết định hành vi, tính cách và mọi khía cạnh của con người, bỏ qua vai trò của các yếu tố sinh học hoặc cá nhân. Đây là một quan điểm gây tranh cãi và thường bị phê phán vì tính đơn giản hóa quá mức.

Văn hóa không phổ biến trên toàn cầu và không thay đổi. Văn hóa đa dạng, khác biệt giữa các xã hội và thay đổi theo thời gian. Các đặc điểm còn lại (được học hỏi, chia sẻ, mang tính biểu tượng) đều là những đặc điểm cốt lõi của văn hóa.

Văn hóa vật chất (material culture) bao gồm tất cả các đối tượng vật chất do con người tạo ra và sử dụng, như quần áo, công trình kiến trúc, công cụ, máy móc, đồ trang sức, v.v. Giá trị và niềm tin thuộc về `văn hóa phi vật chất` (non-material culture). Vì vậy, `Giá trị và niềm tin` không phải là yếu tố của văn hóa vật chất.

Ấn tượng học (dramaturgy) của Goffman sử dụng phép ẩn dụ sân khấu để phân tích tương tác xã hội. Ông cho rằng con người giống như diễn viên trên sân khấu, luôn cố gắng trình diễn bản thân một cách có chủ ý để tạo ấn tượng mong muốn với người khác trong các tình huống xã hội. Các lựa chọn khác không liên quan đến lý thuyết này.

Vốn xã hội (social capital) đề cập đến mạng lưới các mối quan hệ xã hội, sự tin tưởng, chuẩn mực và giá trị chung trong một cộng đồng hoặc xã hội, và các nguồn lực mà các cá nhân có thể tiếp cận thông qua các mối quan hệ đó. Nó không chỉ là tiền bạc hay tài sản vật chất.

Thay đổi xã hội (social change) đề cập đến sự biến đổi trong cấu trúc xã hội, hành vi xã hội, quan hệ xã hội, và các định chế xã hội theo thời gian. Sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông là một ví dụ điển hình về thay đổi xã hội sâu rộng, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của đời sống con người. Các lựa chọn khác không phải là thay đổi xã hội theo định nghĩa này.

Émile Durkheim là một trong những nhà xã hội học kinh điển, người có đóng góp lớn cho sự phát triển của thuyết chức năng (functionalism). Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đoàn kết xã hội và các định chế xã hội trong việc duy trì trật tự và ổn định xã hội. Karl Marx liên kết với thuyết xung đột, Max Weber với thuyết hành động xã hội và Erving Goffman với ấn tượng học.

Mặc dù gia đình có thể góp phần vào việc duy trì sự bất bình đẳng giới trong một số xã hội, nhưng đây không được coi là một chức năng chính hoặc tích cực của gia đình trong xã hội học. Các chức năng chính của gia đình bao gồm sinh sản, xã hội hóa, hỗ trợ kinh tế và tình cảm, và điều chỉnh hành vi tình dục. Lựa chọn 3 mô tả một hậu quả tiêu cực tiềm ẩn, không phải chức năng cốt lõi.