Đề 9 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Vi sinh đại cương

Chiếu tia UV là một phương pháp vật lý để kiểm soát vi sinh vật. Tia UV có thể gây tổn thương DNA của vi sinh vật, ức chế sự sinh trưởng và tiêu diệt chúng. Các lựa chọn khác như chất khử trùng, chất kháng khuẩn và chất bảo quản đều là phương pháp hóa học sử dụng các hợp chất hóa học để ức chế hoặc tiêu diệt vi sinh vật.

Sinh vật chỉ thị là vi sinh vật mà sự hiện diện của chúng trong mẫu môi trường (ví dụ: nước, thực phẩm) cho thấy có khả năng ô nhiễm từ phân hoặc chất thải. E. coli là một ví dụ phổ biến của sinh vật chỉ thị, cho thấy khả năng ô nhiễm phân và sự hiện diện của các mầm bệnh tiềm ẩn khác.

Plasmid là các phân tử ADN vòng nhỏ, tự sao chép được trong tế bào vi khuẩn. Chúng thường được sử dụng làm vector chuyển gen trong kỹ thuật di truyền để đưa gen ngoại lai (ví dụ: gen mã hóa protein mong muốn) vào tế bào chủ (thường là vi khuẩn) để nhân bản gen đó và biểu hiện protein được mã hóa bởi gen ngoại lai.

Cảm ứng quần thể (quorum sensing) là một hệ thống giao tiếp giữa các tế bào vi khuẩn. Vi khuẩn tiết ra các phân tử tín hiệu (autoinducers) và khi mật độ quần thể đạt đến ngưỡng nhất định, nồng độ các phân tử tín hiệu đủ cao để gây ra những thay đổi biểu hiện gen, dẫn đến các hành vi tập thể như hình thành màng sinh học, phát sáng sinh học hoặc sản xuất độc tố.

Đại thực bào (Macrophage) là một loại tế bào bạch cầu thuộc hệ thống miễn dịch bẩm sinh. Chúng có chức năng thực bào mạnh mẽ, tức là khả năng nuốt và tiêu hóa các vi sinh vật xâm nhập, tế bào chết và các chất lạ khác, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng.

Vi khuẩn cổ (Archaea) khác biệt với vi khuẩn (Bacteria) ở chỗ chúng KHÔNG có thành tế bào peptidoglycan (hoặc có thành tế bào nhưng không phải peptidoglycan). Chúng thường sống trong môi trường khắc nghiệt, có ribosome và lipid màng tế bào độc đáo (lipid ether).

Vi sinh vật đóng vai trò quan trọng trong công nghiệp thực phẩm trong các quá trình lên men để sản xuất rượu bia, sữa chua, nước mắm và nhiều thực phẩm khác. Sản xuất vaccine là ứng dụng quan trọng của vi sinh vật trong công nghiệp dược phẩm và y tế, không phải trong công nghiệp thực phẩm.

Kính hiển vi điện tử (Electron microscope) sử dụng chùm tia điện tử có bước sóng ngắn hơn nhiều so với ánh sáng khả kiến trong kính hiển vi quang học. Điều này cho phép kính hiển vi điện tử đạt độ phân giải cao hơn đáng kể, giúp quan sát các cấu trúc siêu hiển vi của tế bào và virus.

Hấp tiệt trùng (Autoclave) là phương pháp khử trùng hiệu quả sử dụng hơi nước nóng (nhiệt ẩm) dưới áp suất cao (thường là 121°C, 15 psi trong 15-20 phút) để tiêu diệt vi sinh vật, bào tử và virus.

Fimbriae (nhung mao) là các cấu trúc dạng sợi ngắn, mỏng trên bề mặt tế bào vi khuẩn. Chúng đóng vai trò quan trọng trong sự bám dính của vi khuẩn vào bề mặt tế bào vật chủ hoặc các bề mặt trơ khác, và tham gia vào quá trình hình thành màng sinh học (biofilm).

Virus cúm (Influenza virus) là một virus RNA sợi đơn âm. Điều này có nghĩa là bộ gen của nó là RNA sợi đơn và có `âm tính′ (negative-sense), tức là nó cần được phiên mã thành RNA sợi dương (positive-sense) để có thể dịch mã thành protein.

Vi sinh vật nhân sơ, như vi khuẩn, có ribosome, màng tế bào và tế bào chất, nhưng KHÔNG có nhân tế bào được bao bọc bởi màng nhân. Vật chất di truyền của chúng nằm trong vùng nhân (nucleoid) mà không có màng bao.

Trong kỹ thuật PCR, giai đoạn biến tính (Denaturation) là giai đoạn đầu tiên, ở nhiệt độ cao (khoảng 94-96°C), liên kết hydro giữa hai mạch ADN bị phá vỡ, làm cho ADN mạch kép tách thành hai mạch đơn, tạo khuôn mẫu cho các giai đoạn tiếp theo.

Phản nitrat hóa (Denitrification) là quá trình vi sinh vật khử nitrat (NO3-) và nitrit (NO2-) thành các dạng khí nitơ như nitơ phân tử (N2) và oxit nitơ (N2O, NO), giải phóng nitơ trở lại khí quyển. Đây là bước cuối cùng trong chu trình nitơ, hoàn trả nitơ vô cơ về dạng khí.

Nhuộm bào tử Schaeffer-Fulton là phương pháp nhuộm kép đặc biệt được thiết kế để làm nổi bật bào tử nội sinh của vi khuẩn. Bào tử được nhuộm màu xanh lá cây (malachite green) và tế bào sinh dưỡng được nhuộm màu đỏ (safranin), giúp dễ dàng phân biệt và quan sát bào tử dưới kính hiển vi.

Đột biến vô nghĩa (Nonsense mutation) là loại đột biến điểm làm thay đổi một codon mã hóa amino acid thành một trong ba codon kết thúc (UAA, UAG, UGA). Điều này dẫn đến việc quá trình dịch mã protein bị dừng lại sớm, tạo ra protein ngắn hơn và thường không có chức năng.

Theo hệ thống tên gọi nhị danh (binomial nomenclature) của Linnaeus, tên khoa học của vi sinh vật (và các sinh vật khác) bao gồm hai phần: tên chi (genus) viết hoa chữ cái đầu và tên loài (species) viết thường. Toàn bộ tên khoa học được in nghiêng hoặc gạch chân để phân biệt với văn bản thường.

Virus là tác nhân lây nhiễm bắt buộc nội bào. Chúng cần sử dụng bộ máy sinh tổng hợp của tế bào vật chủ để nhân lên. Bên ngoài tế bào sống, virus không thể tự thực hiện các chức năng sống cơ bản như sinh sản độc lập.

Bơm đẩy kháng sinh (Efflux pump) là một cơ chế kháng kháng sinh trong đó vi khuẩn sử dụng các protein bơm để chủ động vận chuyển và loại bỏ thuốc kháng sinh ra khỏi tế bào chất, làm giảm nồng độ thuốc kháng sinh bên trong tế bào và giảm hiệu quả của thuốc.

Nhuộm Gram phân biệt vi khuẩn Gram dương và Gram âm dựa trên cấu trúc và thành phần hóa học của thành tế bào. Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày giữ màu thuốc nhuộm, trong khi Gram âm có lớp peptidoglycan mỏng và lớp màng ngoài, dẫn đến mất màu thuốc nhuộm ban đầu và bắt màu thuốc nhuộm phản.

Cấu trúc bậc ba của protein được duy trì bởi các liên kết disulfide, liên kết ion, tương tác kỵ nước và liên kết hydro giữa các chuỗi bên của amino acid. Liên kết peptide là liên kết hình thành cấu trúc bậc một (chuỗi polypeptide), không trực tiếp duy trì cấu trúc bậc ba.

Enzyme giới hạn (Restriction enzyme) là các enzyme có khả năng nhận biết và cắt ADN tại các vị trí trình tự nucleotide đặc hiệu. Chúng đóng vai trò như `dao cắt phân tử` trong công nghệ ADN tái tổ hợp, cho phép cắt ADN tại vị trí xác định để tạo ra các đoạn ADN mong muốn, sau đó được gắn lại với nhau bằng enzyme ligase.

Penicillin là một loại kháng sinh beta-lactam, cơ chế tác dụng chính của nó là ức chế quá trình tổng hợp peptidoglycan, một thành phần quan trọng của thành tế bào vi khuẩn. Việc ức chế tổng hợp peptidoglycan làm suy yếu thành tế bào, dẫn đến ly giải và tiêu diệt vi khuẩn.

Môi trường chọn lọc (Selective media) chứa các chất ức chế sự phát triển của một số loại vi sinh vật không mong muốn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loại vi sinh vật mục tiêu. Ví dụ, môi trường chứa kháng sinh có thể chọn lọc vi khuẩn kháng kháng sinh.

Nhiệt độ, độ pH và nồng độ chất dinh dưỡng là các yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động enzyme và quá trình trao đổi chất của vi sinh vật, do đó ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng. Màu sắc của môi trường nuôi cấy thường không có tác động trực tiếp đến tốc độ sinh trưởng của vi sinh vật.

Pha tiềm ẩn (lag phase) là giai đoạn đầu tiên trong đường cong sinh trưởng của quần thể vi khuẩn. Trong giai đoạn này, vi khuẩn đang thích nghi với môi trường mới, tổng hợp các enzyme và các phân tử cần thiết cho sinh trưởng, nhưng chưa bắt đầu sinh sản mạnh mẽ, do đó số lượng tế bào tăng chậm.

Enzyme reverse transcriptase (enzym phiên mã ngược) là enzyme đặc trưng của retrovirus. Enzyme này có khả năng phiên mã ngược RNA bộ gen của virus thành DNA. DNA này sau đó được tích hợp vào bộ gen của tế bào vật chủ, cho phép virus nhân lên.

ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay) là một kỹ thuật xét nghiệm miễn dịch enzyme rất nhạy và đặc hiệu, được sử dụng rộng rãi trong vi sinh vật học và nhiều lĩnh vực khác để phát hiện và định lượng kháng nguyên (ví dụ: protein virus, vi khuẩn) hoặc kháng thể trong mẫu bệnh phẩm hoặc môi trường.

Vi sinh vật bao gồm các hình thức dinh dưỡng quang tự dưỡng, hóa dị dưỡng và quang dị dưỡng. `Thực vật tự dưỡng′ chỉ hệ thống dinh dưỡng của thực vật bậc cao, không phải là hình thức dinh dưỡng đặc trưng để phân loại vi sinh vật.

Vi sinh vật kỵ khí bắt buộc không sử dụng oxy. Hô hấp hiếu khí và hô hấp kỵ khí sử dụng oxy làm chất nhận electron cuối cùng đều không phù hợp. Quang hợp là quá trình tạo năng lượng từ ánh sáng. Lên men là quá trình phân giải chất hữu cơ để tạo ATP mà không cần oxy hoặc chuỗi vận chuyển electron, phù hợp với vi sinh vật kỵ khí bắt buộc.