Đề 11 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dịch tễ học

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong điều tra dịch tễ của một vụ dịch là xác nhận rằng thực sự có một vụ dịch xảy ra. Điều này bao gồm việc so sánh số ca bệnh hiện tại với số ca bệnh dự kiến dựa trên dữ liệu lịch sử để xác định xem có sự gia tăng bất thường hay không.

QALYs (Quality-Adjusted Life Years) là một thước đo kết quả sức khỏe kết hợp cả tuổi thọ và chất lượng cuộc sống. Nó thường được sử dụng trong đánh giá kinh tế y tế để so sánh hiệu quả chi phí của các can thiệp y tế khác nhau và hỗ trợ quyết định chính sách y tế về phân bổ nguồn lực.

Phục hồi chức năng là một biện pháp phòng bệnh cấp 3, mục tiêu là giảm thiểu tác động của bệnh đã tiến triển, hạn chế tàn tật, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Phòng bệnh cấp 3 tập trung vào việc quản lý bệnh đã mắc và ngăn chặn các biến chứng hoặc tái phát.

Miễn dịch cộng đồng là hiện tượng bảo vệ gián tiếp chống lại bệnh truyền nhiễm xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số được miễn dịch (thường là thông qua tiêm chủng hoặc nhiễm bệnh trước đó). Khi tỷ lệ người miễn dịch đủ cao, nó làm giảm khả năng lây lan của bệnh trong cộng đồng, bảo vệ cả những người chưa được miễn dịch (ví dụ, trẻ sơ sinh, người có bệnh nền).

Sai số thông tin xảy ra khi có lỗi trong cách thu thập, đo lường hoặc phân loại thông tin về yếu tố phơi nhiễm hoặc kết quả. Điều này có thể dẫn đến việc ước tính sai lệch về mối liên quan thực sự.

Đại dịch là một dịch bệnh lan rộng trên phạm vi quốc tế, vượt qua biên giới quốc gia và ảnh hưởng đến một số lượng lớn người trên toàn cầu. Ví dụ điển hình là đại dịch COVID-19.

Sàng lọc bệnh là một biện pháp phòng bệnh cấp 2, mục tiêu là phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm (trước khi có triệu chứng rõ ràng) để can thiệp điều trị kịp thời, ngăn chặn bệnh tiến triển nặng hơn và giảm biến chứng. Phòng bệnh cấp 2 tập trung vào việc phát hiện sớm và điều trị bệnh hiện có.

Nghiên cứu когорт là nghiên cứu quan sát dọc, bắt đầu với một nhóm người ( когорт) không mắc bệnh nhưng có thể khác nhau về mức độ phơi nhiễm với một yếu tố nghi ngờ. Các nhà nghiên cứu theo dõi когорт theo thời gian để xác định tỷ lệ mắc bệnh trong các nhóm phơi nhiễm khác nhau.

Vệ sinh tay thường xuyên là một biện pháp can thiệp quan trọng tập trung vào việc cắt đứt đường lây truyền bệnh, đặc biệt là các bệnh lây truyền qua đường tiếp xúc. Rửa tay sạch sẽ giúp loại bỏ tác nhân gây bệnh trên bàn tay, ngăn chặn chúng lây lan sang người khác hoặc xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng, mũi, mắt.

Trong dịch tễ học, chúng ta thường quan tâm đến sức khỏe và bệnh tật trong toàn bộ quần thể hoặc cộng đồng, chứ không chỉ ở mức độ cá nhân, tế bào hay gia đình riêng lẻ.

Thời kỳ lây truyền là khoảng thời gian mà một người nhiễm bệnh có khả năng truyền bệnh cho người khác. Thời kỳ này có thể bắt đầu trước khi có triệu chứng và kéo dài trong hoặc sau khi có triệu chứng, tùy thuộc vào bệnh cụ thể.

Sai số chọn mẫu phát sinh khi phương pháp chọn người tham gia vào nghiên cứu tạo ra một nhóm nghiên cứu không phản ánh đúng đặc điểm của quần thể mà nghiên cứu muốn suy rộng kết quả. Điều này làm sai lệch ước tính về mối liên quan giữa yếu tố phơi nhiễm và kết quả.

Tam giác dịch tễ học là một mô hình cổ điển mô tả sự tương tác giữa ba yếu tố chính cần thiết cho sự phát triển của bệnh truyền nhiễm: tác nhân gây bệnh (ví dụ, vi khuẩn, virus), vật chủ (người hoặc động vật bị nhiễm bệnh), và môi trường (các yếu tố bên ngoài tạo điều kiện cho sự tương tác giữa tác nhân và vật chủ).

Dịch tễ học mô tả tập trung vào việc mô tả bức tranh tổng quan về sức khỏe và bệnh tật trong quần thể. Nó trả lời các câu hỏi: Ai bị bệnh? Bệnh xảy ra ở đâu? Khi nào bệnh xảy ra? Mục tiêu là tạo ra các giả thuyết về nguyên nhân và yếu tố nguy cơ cho các nghiên cứu phân tích tiếp theo.

Mục tiêu chính của giám sát dịch tễ học là theo dõi và phát hiện các xu hướng và thay đổi trong sự phân bố bệnh tật và các yếu tố nguy cơ trong quần thể, không phải để xác định nguyên nhân của từng ca bệnh riêng lẻ. Giám sát tập trung vào dữ liệu quần thể để đưa ra các quyết định y tế công cộng trên quy mô lớn.

Giá trị tiên đoán dương tính (PPV) cho biết khả năng một người có kết quả xét nghiệm dương tính thực sự mắc bệnh. PPV bị ảnh hưởng bởi cả độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm (khả năng xét nghiệm phát hiện đúng ca bệnh và loại trừ đúng người không bệnh) và tỷ lệ hiện mắc của bệnh trong quần thể được sàng lọc. Bệnh càng phổ biến, PPV càng cao, và ngược lại.

Nguồn lây là nơi mà tác nhân gây bệnh cư trú và từ đó có thể lây lan sang vật chủ mới. Người mang mầm bệnh không triệu chứng (người nhiễm bệnh nhưng không biểu hiện triệu chứng) là một ví dụ quan trọng về nguồn lây, vì họ có thể vô tình lây bệnh cho người khác mà không biết mình đang mang bệnh.

Tỷ lệ hiện mắc là thước đo số lượng ca bệnh (cả mới và cũ) đang tồn tại trong một quần thể tại một thời điểm nhất định hoặc trong một khoảng thời gian cụ thể. Nó cho biết gánh nặng bệnh tật hiện tại trong cộng đồng.

Vaccination là một biện pháp phòng bệnh cấp 1, mục tiêu là ngăn chặn sự khởi phát của bệnh bằng cách tăng cường khả năng miễn dịch của cá nhân trước khi họ tiếp xúc với tác nhân gây bệnh. Các biện pháp phòng bệnh cấp 1 khác bao gồm giáo dục sức khỏe, cải thiện vệ sinh môi trường, và thay đổi lối sống lành mạnh.

Thời gian ủ bệnh là khoảng thời gian từ khi một người bị phơi nhiễm với tác nhân gây bệnh (ví dụ, virus, vi khuẩn) cho đến khi người đó bắt đầu xuất hiện các triệu chứng đầu tiên của bệnh. Trong thời gian này, tác nhân gây bệnh đang nhân lên và gây tổn thương trong cơ thể, nhưng chưa đủ để gây ra triệu chứng rõ ràng.

Giá trị tiên đoán âm tính (NPV) cho biết khả năng một người có kết quả xét nghiệm âm tính thực sự không mắc bệnh. Tương tự như PPV, NPV cũng phụ thuộc vào độ nhạy, độ đặc hiệu của xét nghiệm và tỷ lệ hiện mắc của bệnh trong quần thể. Bệnh càng ít phổ biến, NPV càng cao.

Dịch tễ học là ngành khoa học nghiên cứu về sự phân bố (ai, ở đâu, khi nào) và các yếu tố quyết định (tại sao, như thế nào) của các trạng thái hoặc sự kiện liên quan đến sức khỏe trong quần thể người được xác định, và ứng dụng của nghiên cứu này để kiểm soát các vấn đề sức khỏe.

Tỷ lệ chết (CFR) là tỷ lệ phần trăm số người chết vì một bệnh cụ thể trong số những người được chẩn đoán mắc bệnh đó. CFR thường được sử dụng để đo lường mức độ nghiêm trọng của bệnh, đặc biệt là trong các vụ dịch. Nó được tính bằng (Số ca tử vong do bệnh / Tổng số ca bệnh) x 100%.

Dịch tễ học phân tích đi sâu vào việc tìm hiểu nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh. Nó sử dụng các nghiên cứu quan sát và can thiệp để kiểm tra các giả thuyết được hình thành từ dịch tễ học mô tả và xác định mối liên quan nhân quả.

Mô hình mạng lưới nhân quả là một cách tiếp cận để hiểu các bệnh không lây nhiễm (ví dụ, bệnh tim mạch, ung thư) có nhiều yếu tố nguy cơ tương tác phức tạp. Nó nhận ra rằng bệnh tật thường là kết quả của nhiều yếu tố, không chỉ một nguyên nhân đơn lẻ, và các yếu tố này liên kết với nhau trong một mạng lưới phức tạp.

Yếu tố gây nhiễu là một biến số thứ ba có liên quan đến cả yếu tố phơi nhiễm đang nghiên cứu và kết quả, nhưng không nằm trên con đường nhân quả giữa chúng. Sự hiện diện của yếu tố gây nhiễu có thể làm sai lệch mối liên quan quan sát được.

Vật trung gian truyền bệnh là các vật thể vô tri (ví dụ, thực phẩm, nước, đồ vật bị ô nhiễm) mang mầm bệnh và truyền bệnh cho người. Chúng khác với `vectơ truyền bệnh` (ví dụ, muỗi, bọ chét), là các sinh vật sống (thường là côn trùng hoặc động vật) truyền bệnh.

Tỷ lệ mắc mới đo lường tần suất các ca bệnh mới xuất hiện trong một quần thể có nguy cơ trong một khoảng thời gian cụ thể. Nó phản ánh tốc độ phát triển bệnh mới.

Phân tích hồi quy đa biến là một biện pháp kiểm soát yếu tố gây nhiễu trong giai đoạn phân tích dữ liệu, không phải trong giai đoạn thiết kế nghiên cứu. Ngẫu nhiên hóa, hạn chế và ghép cặp là các biện pháp được thực hiện trong giai đoạn thiết kế để giảm thiểu hoặc loại bỏ ảnh hưởng của yếu tố gây nhiễu.

Nghiên cứu bệnh chứng là nghiên cứu hồi cứu, bắt đầu bằng việc xác định các ca bệnh và nhóm chứng (không bệnh) tương tự. Sau đó, so sánh tiền sử phơi nhiễm của cả hai nhóm để xác định các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn. Phù hợp cho bệnh hiếm hoặc bệnh có thời gian tiềm ẩn dài.