Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Nghiệp vụ ngân hàng

Sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn, hợp đồng hoán đổi được sử dụng để quản lý rủi ro (ví dụ: rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá) và để đầu cơ (kiếm lợi nhuận từ biến động giá cả). Chúng không trực tiếp liên quan đến cho vay ngắn hạn, thanh toán quốc tế hay huy động vốn cổ phần.

Thanh toán dư nợ thẻ tín dụng đúng hạn là hành vi hợp pháp và có trách nhiệm của chủ thẻ. Các hành vi còn lại (sử dụng thẻ giả, dùng thông tin thẻ đánh cắp, cố tình không trả nợ) đều là các hình thức gian lận thẻ tín dụng, vi phạm pháp luật và gây thiệt hại cho ngân hàng và chủ thẻ.

Stress test (kiểm tra sức chịu đựng) là một phương pháp mô phỏng các tình huống kinh tế bất lợi (ví dụ: suy thoái kinh tế, khủng hoảng tài chính) để đánh giá khả năng chống chịu và mức độ rủi ro mà ngân hàng có thể phải đối mặt. Mục đích là để đảm bảo ngân hàng có đủ vốn và khả năng hoạt động ổn định trong các điều kiện khắc nghiệt.

Basel Accords là một loạt các thỏa thuận quốc tế được ban hành bởi Ủy ban Basel về Giám sát Ngân hàng (BCBS), đặt ra các tiêu chuẩn và quy định về vốn, thanh khoản và quản lý rủi ro cho các ngân hàng trên toàn thế giới. Mục tiêu là tăng cường sự ổn định và an toàn của hệ thống ngân hàng toàn cầu.

Ngân hàng bù trừ (clearing bank) đóng vai trò trung tâm trong hệ thống thanh toán bù trừ. Họ nhận lệnh thanh toán từ các ngân hàng thành viên khác, xác nhận tính hợp lệ của giao dịch, thực hiện bù trừ (cấn trừ) các khoản phải thu và phải trả giữa các ngân hàng, và thực hiện thanh toán cuối cùng.

Factoring là nghiệp vụ tài chính mà ngân hàng hoặc công ty factoring mua lại các khoản phải thu thương mại (accounts receivable) của doanh nghiệp với một mức chiết khấu nhất định. Doanh nghiệp nhận được tiền mặt ngay lập tức, cải thiện dòng tiền, còn ngân hàng/công ty factoring sẽ thu hồi nợ từ khách hàng của doanh nghiệp.

Nghiệp vụ huy động vốn là nghiệp vụ ngân hàng nhận tiền gửi từ khách hàng (cá nhân, tổ chức) và sử dụng nguồn vốn này cho các hoạt động khác, đồng thời chi trả khi khách hàng có yêu cầu.

Repo (repurchase agreement) là giao dịch bán có kỳ hạn, trong đó một bên (ví dụ: ngân hàng) bán một tài sản tài chính (thường là trái phiếu chính phủ) cho bên kia (ví dụ: ngân hàng trung ương hoặc một ngân hàng khác) và đồng thời cam kết mua lại tài sản đó sau một thời gian nhất định với một mức giá đã thỏa thuận trước. Repo là công cụ để ngân hàng huy động vốn ngắn hạn hoặc ngân hàng trung ương điều tiết thanh khoản thị trường.

Bảo lãnh ngân hàng (bank guarantee) là cam kết bằng văn bản của ngân hàng với bên thứ ba (người thụ hưởng bảo lãnh) về việc ngân hàng sẽ thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng (người được bảo lãnh) nếu khách hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết với bên thứ ba.

Rủi ro thanh khoản (liquidity risk) là rủi ro ngân hàng không có đủ tiền mặt hoặc tài sản có tính thanh khoản cao để đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán ngắn hạn, bao gồm nhu cầu rút tiền của khách hàng, thanh toán các khoản nợ đến hạn, hoặc thực hiện các giao dịch khác.

Net Interest Margin (NIM) là tỷ lệ phản ánh chênh lệch giữa thu nhập lãi (từ cho vay, đầu tư) và chi phí lãi (chi trả cho tiền gửi, vốn vay) so với tổng tài sản sinh lãi của ngân hàng. NIM là một chỉ số quan trọng đánh giá hiệu quả hoạt động cốt lõi của ngân hàng trong việc sử dụng vốn.

Merchant Discount Rate (MDR) là tỷ lệ phần trăm phí giao dịch mà ngân hàng thanh toán (acquiring bank) thu từ đơn vị chấp nhận thẻ (merchant) mỗi khi khách hàng thanh toán bằng thẻ tại POS hoặc trực tuyến. MDR là nguồn thu của ngân hàng thanh toán và được chia sẻ với các bên liên quan khác trong chuỗi thanh toán thẻ.

Cho vay chiết khấu thương phiếu là hình thức cấp tín dụng ngắn hạn, phổ biến để tài trợ vốn lưu động cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp có thể chiết khấu (bán) các thương phiếu (giấy tờ có giá) chưa đến hạn thanh toán cho ngân hàng để nhận tiền trước, phục vụ nhu cầu vốn ngắn hạn.

Lãi suất qua đêm (overnight interest rate) là lãi suất cho vay vốn giữa các ngân hàng thương mại trên thị trường liên ngân hàng trong thời gian rất ngắn (thường là qua đêm). Ngân hàng trung ương sử dụng lãi suất qua đêm làm công cụ điều hành chính sách tiền tệ, tác động đến lãi suất ngắn hạn trên thị trường và gián tiếp ảnh hưởng đến lạm phát và tăng trưởng kinh tế.

Tài sản đảm bảo (collateral) là tài sản mà người vay thế chấp cho ngân hàng khi vay vốn. Nếu người vay không trả được nợ, ngân hàng có quyền xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi nợ. Do đó, tài sản đảm bảo giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng cho ngân hàng.

Rủi ro hoạt động (operational risk) là rủi ro phát sinh từ các quy trình nội bộ, con người và hệ thống hoặc từ các sự kiện bên ngoài. Rủi ro do biến động lãi suất thị trường thuộc về rủi ro thị trường (market risk), không phải rủi ro hoạt động.

Chuyển tiền bằng điện trả trước (T/T Prepayment) là phương thức thanh toán mà nhà nhập khẩu thanh toán trước khi nhà xuất khẩu giao hàng. Điều này giúp nhà xuất khẩu giảm thiểu rủi ro không được thanh toán sau khi đã giao hàng.

CAR (Capital Adequacy Ratio) hay tỷ lệ an toàn vốn là chỉ số quan trọng trong quản lý rủi ro ngân hàng. Nó đo lường tỷ lệ giữa vốn tự có của ngân hàng so với tổng tài sản có rủi ro (tài sản được điều chỉnh theo mức độ rủi ro). CAR cho thấy khả năng của ngân hàng trong việc hấp thụ các khoản lỗ tiềm ẩn và đảm bảo sự ổn định tài chính.

Ngân hàng đầu tư (Investment Bank) chuyên cung cấp các dịch vụ tài chính phức tạp cho các tổ chức lớn, bao gồm tư vấn M&A, phát hành chứng khoán, giao dịch vốn, quản lý tài sản cho tổ chức, khác với ngân hàng bán lẻ phục vụ khách hàng cá nhân hoặc ngân hàng thương mại có phạm vi rộng hơn.

Rủi ro thị trường (market risk) là rủi ro do sự biến động bất lợi của các yếu tố thị trường như lãi suất, tỷ giá, giá cổ phiếu, giá hàng hóa. Rủi ro đạo đức (moral hazard) là một loại rủi ro hoạt động hoặc rủi ro tín dụng, phát sinh khi một bên có động cơ thay đổi hành vi sau khi tham gia vào một hợp đồng hoặc giao dịch, gây bất lợi cho bên còn lại.

Ủy nhiệm chi (payment order) là lệnh thanh toán do người trả tiền (người mua, người chuyển tiền) phát hành cho ngân hàng của mình, yêu cầu ngân hàng trích tiền từ tài khoản của họ để thanh toán cho người thụ hưởng (người bán, người nhận tiền).

Ngân hàng xanh (green bank) là các tổ chức tài chính chuyên biệt hoặc bộ phận của ngân hàng truyền thống tập trung vào việc cung cấp vốn và các dịch vụ tài chính cho các dự án có lợi ích môi trường, xã hội và phát triển bền vững, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, quản lý chất thải, và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.

Ngân hàng trung ương chủ yếu tập trung vào các chức năng vĩ mô như phát hành tiền, quản lý ngoại hối, giám sát ngân hàng, điều hành chính sách tiền tệ. Việc cho vay trực tiếp đến doanh nghiệp và cá nhân thường là chức năng của ngân hàng thương mại.

Rủi ro tín dụng là rủi ro khách hàng vay không có khả năng hoặc không sẵn sàng trả nợ gốc và lãi đúng hạn. Nghiệp vụ tín dụng (cho vay) là nghiệp vụ chính tạo ra rủi ro này cho ngân hàng.

Chính sách tài khóa là công cụ của chính phủ, liên quan đến chi tiêu và thuế khóa của nhà nước, không phải là công cụ của chính sách tiền tệ. Các công cụ tiền tệ (tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lãi suất chiết khấu, nghiệp vụ thị trường mở) được ngân hàng trung ương sử dụng để điều chỉnh lượng tiền cung ứng và lãi suất.

Ngân hàng điện tử (e-banking) tập trung vào các dịch vụ trực tuyến, tự động hóa, không cần sự tương tác trực tiếp tại chi nhánh. Tư vấn tài chính trực tiếp tại chi nhánh là dịch vụ truyền thống, không thuộc phạm vi dịch vụ ngân hàng điện tử.

Vai trò trung gian tài chính của ngân hàng thể hiện ở việc ngân hàng huy động vốn từ những người có vốn nhàn rỗi (tiết kiệm, tiền gửi) và cung cấp vốn cho những người có nhu cầu vốn (vay vốn đầu tư, tiêu dùng). Ngân hàng là cầu nối giữa người tiết kiệm và người đi vay.

KYC (Know Your Customer) là nguyên tắc quan trọng trong ngành ngân hàng, yêu cầu các ngân hàng phải xác minh danh tính và hiểu rõ về khách hàng của mình. Mục đích chính là ngăn chặn và phát hiện các hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố và các hoạt động tội phạm tài chính khác.

Ngân hàng hợp tác xã (cooperative bank) hoạt động theo nguyên tắc tương hỗ, tức là thuộc sở hữu và phục vụ lợi ích của các thành viên (thường là các cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp nhỏ và vừa trong một cộng đồng hoặc lĩnh vực nhất định). Mục tiêu chính không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông mà là cung cấp dịch vụ tài chính cho thành viên.

Bán khống (short selling) là nghiệp vụ mà nhà đầu tư (trong trường hợp này là ngân hàng đầu tư) vay chứng khoán để bán ra thị trường, kỳ vọng giá chứng khoán sẽ giảm trong tương lai. Sau đó, họ sẽ mua lại chứng khoán với giá thấp hơn để trả lại khoản vay, kiếm lời từ chênh lệch giá.